ଏଣେ ବିରେଇ ବାହାରି ଆସିବା ଦିନଠାରୁ ମାମୁ ମାଈଁ ବଡ ବେହାଲରେ ପଡିଲେଣି । ଆଗେ ବିରେଇ ଡରରେ ଚଣ୍ଡୀ ଗୋଠରୁ ଗୋରୁ ବା ମରେଇରୁ ଧାନ ଲୁଚାଚୋରା କରି ନେଇ ବିକୁଥିଲା, ହେଲେ ଏବେ ଡାକଫୁକାର ଦିନବେଳେ ସେ ଚଣ୍ଡୀ ବିକିଦେଉଛି । ବାପ ମା’ କିଛି ବି କହିଲେ ଚଣ୍ଡୀ ସେମାନଙ୍କୁ ବାଡେଇବାକୁ ଧାଏଁ, ତେଣୁ ସେମାନେ ଏହି ଡରରେ ତାକୁ କିଛି ବି କହିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ପୁଅଟା କଥା କାହା ଆଗରେ ବା ସେମାନେ କହିବେ, ଶେଷରେ ସେମାନେ ତୁନିହୋଇ ପଡିଥାନ୍ତି । ବର୍ଷ ଦୁଇଟା ଭିତରେ ଅଢେଇ ବୋଡିଆ ପଲଟାରେ ଛଡାଲାଞ୍ଜ ଖଣ୍ଡେ ବି ନାହିଁ । ଗଛ ପରି ତିନିଟା ମରେଇ ଝାଡଝୁଡ । ଏଣେ ତାଙ୍କ ଚାଷଟା ବି ଠିକ୍ ସେହିପରି । ଶ୍ୱାସ ବେମାରିଟା ପାତ୍ରଙ୍କୁ ବଳିପଡିଲାଣି, ପିଣ୍ଡାରୁ ଓହ୍ଲାଇବାକୁ ତାଙ୍କ ପାଖେ ଆଉ ବଳ ନାହିଁ, ବିଲବାଡି ଯିବେ କ’ଣ? ଏଣେ ଏ ଚଣ୍ଡୀ ତ ଖାଲି ମୌଜରେ ଲାଗିଛି, ବିଲକୁ ଯିବ କ’ଣ? ଚାଷଗୁଡିକ ମୂଲିଆଙ୍କ ଜିମା; ମୂଲିଆ ଦଶଗୌଣୀ ବୁଣିବାକୁ ଘେନିଗଲେ ତ ପାଂଚଗୌଣୀ ପଡିଲା ବିଲରେ, ଆଉ ପାଂଚଗୌଣୀ ମୂଲିଆଣୀଙ୍କ ଢେଙ୍କିଶାଳରେ । ପାତ୍ରଙ୍କ ପାଖରୁ ମୂଲ ନେଇ ଆପଣାର ବିଲ ସେହି ମୂଲିଆ ମାନେ ବାଛିଯାନ୍ତି । ଏଥିରୁ ଯାହା ଚାଷ ହେବ, ତାହା ତ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଜଣା ।

ବୋଇଲା – “ଆପେ ଚଷିବୁ ପୂରା ଚାଷ

ଛତା ଜୋତା ଅଧାଚାଷ

ମୂଲିଆ ଚାଷ ଫସରଫାସ ।”

                ଯେଉଁ କେତେ ପୁଞ୍ଜା କଳେଇ ଖଳାକୁ ଆସେ ତାହା ତ ଖଜଣାକୁ ବି ନିଅଂଟ ।

ଏତିକିବେଳେ କ’ଣ ହେଲା କି, ସେ ଗାଁରୁ ଢେର୍ ବଳଦ ଗାଈ ଚୋରି ଗଲା । ଆଜି ଶୁଣାଗଲା ସାମଲଘର ବଳଦ ଚୋରି ତ କାଲି ପରିଡାଘର ଯୋଡାଏ ଗାଈ ମିଳୁ ନାହାଁନ୍ତି । ମାସ ଛଅଟା ମଧ୍ୟରେ ଦଶ ପାଂଚ ଗଣ୍ଡା ଗୋରୁ ଚୋରିଗଲାଣି । ତେଣୁ ସେ ଗାଁଯାକ ଡକା ପଡିଗଲା । ଚୋର ଧରିବା ଲାଗି ଗାଁଯାକ ତୁନି ତୁନି ବିଚାର କରି ଛକଛାକରେ ରହିଗଲେ ।

ଦିନେ ଅଧରାତିବେଳେ ପୀତେଇ ପାତ୍ର ପୁଅ ଚଣ୍ଡିଆ ଆଉ ଚାରିଜଣ ବାଉରିଟୋକା ଯୋଡାଏ ବଳଦ ବାନ୍ଧି ଘେନି ବିଲ ମଝିରେ ଯାଉଥିଲେ, ଗୋଟାଏ ଲୋକ ଏହି ଚୋରମାନଙ୍କୁ ଦେଖି କୁହାଟଟାଏ ମାରିଦେଲା, ତହୁଁ କୋଡିଏ କି ତିରିଶ ଜଣ ଚାରିପଟରୁ ସେହି ଚୋରମାନଙ୍କୁ ବେଢିଗଲେ । ଏବେ ଆଉ ସେ ଚୋରମାନେ ଯିବେ କୁଆଡେ? ଲଙ୍ଗଳ ଦଉଡାରେ ସେହି ଚୋରମାନଙ୍କ ବାହୁକୁ ବାହୁ ଛନ୍ଦି କାଠମୁଠିଆ କରି ଲୋକମାନେ ବାନ୍ଧି ପକାଇଲେ । ମାଡ ତ ମାଡ, ଏକାଥରକେ ସେ ଚୋରଗୁଡାଙ୍କ ଚେତା ବୁଡିଗଲା । ଚୌକିଆ ଗୋରୁ ସେହିକ୍ଷଣି ସେ ଚୋରମାନଙ୍କୁ ଥାନାକୁ ଘେନିଗଲା । ‘ଚୋର ମା ଲାଜରେ ନ କାନ୍ଦେ’ ପାତ୍ର ପାତ୍ରାଣୀ ବୁଢାବୁଢୀ ଯୋଡିକ କବାଟ ଦେଇ ତାଙ୍କ ଘର ଭିତରେ ଧକେଇ ଧକେଇ ହୋଇ କାନ୍ଦୁଛନ୍ତି । ଗାଁଗୋଟାକ ବାଡେ, ହେଲେ ବିରେଇ! ତା’ ମାମୁ ମାଈଁଙ୍କର ବିକଳ ଆଦୌ ସହିପାରିଲା ନାହିଁ । ସଦର କଚେରିକୁ ସେ ଧାଇଁଲା, ଟାଣୁଆ ଟାଣୁଆ ଓକିଲ ମୁକ୍ତାର ଯୋଡାଏ ଦେଲା, ଖୁବ୍ ଲଢିଲା । ବମାଲ ଗ୍ରେପ୍ତାର, ଆଉ କଣ ରକ୍ଷା ଅଛି; ଚଣ୍ଡିଆର କଠିନ ପରିଶ୍ରମ ସହିତ ମିଆଦ ଦେଢବର୍ଷ ।

ବିପଦ ଯେ ସଞ୍ଜୁଆ ଅନ୍ଧାର ପରି ଚାରିଆଡୁ ମାଡିଆସେ । ଚଣ୍ଡୀ ବିଭାଘରକୁ ପାତ୍ରେ ମଧୁସାହୁ ମହାଜନଠାରୁ ଗୁଜା ଲେଖିଦେଇ ପାଂଚଶ ଟଙ୍କା କରଜ ଆଣିଥିଲେ । ପାତ୍ରଙ୍କ ମରେଇରେ ଢେର୍ ଧାନ ଥିଲା, ପାତ୍ରେ ସେ ଧାନ ବିକିଦେଇ ଦେଣା ଶୁଝିବାକୁ ବସିଥିଲେ, ମାତ୍ର ପାତ୍ରାଣୀ ତାହା କରିବାକୁ ଆଦୌ ଦେଲେ ନାହିଁ । ଓଲଟି ସେ କହିଲେ, ବିରେଇ ବିଲରୁ ଯେଉଁ ଧାନ ଆସିବ; ଅଲଗା ଅଲଗା ଖଳା ମୁଣ୍ଡରେ ବିକି ଦେଇ ଦେଣ ଶୁଝଟ ହେବ । ବିରେଇ ତ ତାହାର ବିଲ ଘେନିଗଲା, ଚାଷରୁ ତ ଆଉ ଧାନ ମିଳିଲା ନାହିଁ, ତେଣୁ ଦେଣାଟା ବଢିଗଲା । କଥାରେ ଅଛି କଳନ୍ତର ଆଗରେ ଘୋଡା ବି କୁଆଡେ ଦୌଡିପାରେ ନାହିଁ । ମହାଜନ ମୂଳ କଳନ୍ତର ମାମଲା ଖର୍ଚ୍ଚ ବାରଶ ଟଙ୍କାତକ ଡିକ୍ରୀ କରି ରଖିଥିଲା, ଠିକ୍ ଏତିକିବେଳେ ସେ ମଧୁସାହୁ ମହାଜନ ପାତ୍ରଙ୍କ ଘର ଦୂଆର ସହିତ ବିଲବାଡି ନିଲାମ କରି ନେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ତଥା ପାତ୍ର, ପାତ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଘରୁ କାଢିଦେଲା । ମଳିଆ ଚିରକୁଟ ଲୁଗା, ଦେହରେ ଅଧଆଙ୍ଗୁଳିଏ ବହଳ ମଳି; ଖଡିଗାର କାଟିଯାଉଛି, ଗେଧ-ଗେଧୁଣୀ ପରି ଯୋଡାକଯାକ ଦାଣ୍ଡ ବରଗଛ ମୂଳରେ ପଡିଛନ୍ତି ।

ବିରେଇ ଏକଥା ଶୁଣି ଆଉ କାଳବିଳମ୍ବ ନକରି ସିଧା ଧାଇଁଲା । ଦେଖିଲା, ମାଈଁର ଚେତା ନାହିଁ, ମାମୁ ବେକ ଭାଙ୍ଗି ଆଣ୍ଠୁ କୁଣ୍ଢେଇ ବସିଛନ୍ତି । ବିରେଇ କାହାରିକୁ କିଛି ବି ନ କହି ମାଈଁକୁ ନାଉ କଲା । ମାମୁ ହାତଧରି ଧୀରେ ଧୀରେ ବିରେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଆପଣା ଘରକୁ ଘେନିଆସିଲା । ବିରେଇ କମଳୀ ଦୁଇଜଣ ଦୁଇ ଗିନା ତେଲ ଲଗାଇ ଦେଇ ସେ ଦୁଇଜଣଙ୍କୁ ଗାଧୁଆପାଧୁଆ କରାଇ ଦେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଦୁଇଖଣ୍ଡ ଧୋବ ଲୁଗା ପିନ୍ଧାଇ ଦେଲେ । ମାଈଁ ତଂଟିରେ ଭାତ ଚାଳୁ ନାହିଁ । କମଳୀ ଅଧସେରେ ସରିକି ଦୁଧରେ ମୁଠାଏ ଭାତ ଚକଟି ମାଈଁକୁ ପିଆଇଦେଲା ।

ମାମୁ ମାଈଁ ତ ଘରେ ଥାଆନ୍ତି । ଅଧିକରେ ବିରେଇ ସେ ଦୁଇଜଣଙ୍କ ପାଇଁ ଚାରିଅଣାର ଆପୁ ଆଉ ସେରେ ଦୁଧ ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରିଦେଲା । କମଳୀ ଦୁଧ ଢାଳୁ ଢାଳୁ କେବେ କେବେ ଦେଢସେର ସରିକି ପଡିଯାଏ । ଏହି କାରଣରୁ ସେ ବିରେଇ ଘରେ ପୁଞ୍ଜାଏ ଦୁହାଁଳୀ ଗାଈ ସଦା ସର୍ବଦା ବନ୍ଧା । ମାମୁ ସବୁବେଳେ ଦାଣ୍ଡପିଣ୍ଡାରେ ତୁନିହୋଇ ବସିଥାନ୍ତି – ମାଈଁ ହେଁସଟା ପାରି ଶୋଇପଡିଥାନ୍ତି । କମଳୀ ସେମାନଙ୍କ ଦେହରେ ତେଲ ଲଗାଇ ଦେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ଗାଧୋଇ ଆଣେ । ସଞ୍ଜବେଳେ ଅଧଗିନାଏ ତେଲଧରି କମଳୀ ତା’ ମଉଳାଶାଶୁ ଗୋଡ ଘଷେ । କମଳୀ ଘଡିଏ ଯାଏଁ ଗୋଡ ଘଷୁଥାଏ । ତଥାପି ସେ ମାଈଁ ଦିନେହେଲେ ବି କେବେ କହିଲେ ନାଇଁ ଯେ, “ଥାଉ ରେ ମା – ତୋ ହାତ ବଥା କରିବ ।” ଗାଁ ମାଇପେ କିଛି କହିଲେ କମଳୀ କହେ “ହେଉ ହେଉ ବୁଢୀଲୋକ, ତାଛଡା ସେ ତ ଏଇନା ମନଦୁଃଖରେ ଅଛନ୍ତି ।”

ଗାଳ୍ପିକ – ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତି