ଏହି କଥା ଶୁଣି ସେ ରାଜା ବହୁତ ଖୁସି ହୋଇଗଲେ ଓ ପୁରା ରାଜସଭାର ଚିତ୍ର ଆଙ୍କିବାକୁ ତାଙ୍କୁ ଅନୁମତି ମଧ୍ୟ ଦେଲେ । ରାଜାଙ୍କ ଦରବାରରେ କେତେକ ବୁଢା ଥିଲେ ସେମାନେ ସମସ୍ତେ ଦେଖିବାକୁ ମୋଟା ପେଟୁଆ; ଓ ଟେରା ବି । ସେମାନେ ସବୁ ହେମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପାଖକୁ ଜଣ ଜଣ କରି ଆସି କହିଲେ, ଯେ ଯେପରି ସେମାନଙ୍କ ଚିତ୍ର ଭଲ ଭାବରେ ଅଙ୍କନ କରାଯାଏ । ତା’ସହିତ ସେମାନେ ପୁଣି ଏହାବି ଧମକ ଦେଲେ ଯେ ଯଦି ସେମାନଙ୍କ ଚିତ୍ର ଭଲ ନହୁଏ ତେବେ ସେମାନେ ତାକୁ ଭଲକରି ପିଟିବେ । ମନୁଷ୍ୟର ସ୍ୱଭାବ ଏପରି କାହିଁକି ବୋଲି ହେମଚନ୍ଦ୍ର ଭାବିଲେ, ନିଜ ରୂପକୁ ଦେଖିବାକୁ ଏତେ ଭୟ କାହିଁକି? ପ୍ରକୃତ ଚିତ୍ରକୁ ପସନ୍ଦ ନ କରି କୃତ୍ରିମକୁ କାହିଁକି ଏମାନେ ଏତେ ପସନ୍ଦ କରୁଛନ୍ତି? ସେମାନଙ୍କ ଆଦେଶ ନ ମାନିଲେ ପରିଣାମ ବହୁତ ଖରାପ ମଧ୍ୟ ହୋଇପାରେ ।
ଏସବୁ ଖବର ଶୁଣି ରାଜା ହେମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଡାକି କହିଲେ, “ଦରବାରରେ ଯାହା ଦେଖୁଛ ତାହାହିଁ ଚିତ୍ରଣ କର । ଯଦି ସେଥିରେ କୌଣସି ବି ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିବ ତ ଜାଣ ଫାଶୀ ଦଣ୍ଡହିଁ ତୁମ କାର୍ଯ୍ୟର ପରିଣାମ ହେବ । ମୋର ଏହି କଥା ଯେପରି ସର୍ବଦା ତୁମର ମନେ ରହେ ।” ହେମଚନ୍ଦ୍ର ଦେଖିଲେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦିଗରୁ ବିପତ୍ତି । ସେ ଯେପରି କରନ୍ତୁ ବା ଯାହାହେଲେ କରନ୍ତୁ, ପରିଣାମରେ ତ ମୃତ୍ୟୁ ଅନିବାର୍ଯ୍ୟ । ବହୁତ ଚିନ୍ତାକରି ଶେଷରେ ସେ କିଛି ଠିକ୍ କଲେ ।
ଚିତ୍ରାଙ୍କନ ଗୋଟିଏ କାନ୍ଥରେ କରାଗଲା । ତାହା ମୂଳରୁ ପରଦା ଦ୍ୱାରା ଘୋଡା ହୋଇଥାଏ । ଦୁଇତିନିଜଣ ଲୋକ ତାଙ୍କୁ ସେ କାମରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ରହିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ଖାଇପିଇ ହେମଚନ୍ଦ୍ର ବେଶ୍ ଆରାମରେ ଦିନ କାଟିଲେ ।
ମାସେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଲା । ରାଜା ପଚାରିଲେ, “ମୋକାମ କେତେଦୂର ଗଲା?” ତହୁଁ ସେ ହେମଚନ୍ଦ୍ର କହିଲେ, “ମୁଁ ତ ଏବେ ସେହି କାମରେ ଲାଗିଛି ଆଉ ଖୁବ୍ ଅଳ୍ପଦିନରେ ତାହା ସମାପ୍ତ ହୋଇଯିବ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସପ୍ତାହରେ ରାଜା ପଚାରନ୍ତି ଓ ହେମଚନ୍ଦ୍ର ସେହି ଏକହିଁ ଉତ୍ତର ଦିଅନ୍ତି । ଏପରି ଭାବରେ ଦୀର୍ଘ ତିନିମାସ ଚାଲିଗଲା । ଏଣେ ଏ ରାଜା ଭୀଷଣ ରାଗିଗଲେ ଓ କହିଲେ, “ଏବେ ଏକ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଚିତ୍ର ଶେଷ ନ ହେଲେ ତୁମକୁ ମୁଁ କଠୋର ଦଣ୍ଡ ଦେବି ।”
ହେମଚନ୍ଦ୍ର କହିଲେ, “ଚିତ୍ର ଶେଷ ହୋଇଯାଇଛି । ପରିବାର ସହିତ ଆପଣ ଆସି କାଲି ତାହାକୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରିବେ ।”
ପରଦିନ ରାଜା, ରାଣୀ, ରାଜପରିଷଦବର୍ଗଙ୍କୁ ନେଇ ଚିତ୍ର ଦେଖିବା ପାଇଁ ଗଲେ । କାନ୍ଥରେ ଥିବା ଚିତ୍ର ଉପରେ ଏବେ ମଧ୍ୟ ପରଦା ଲଟକି ରହିଛି । ହେମଚନ୍ଦ୍ର ସେମାନଙ୍କୁ କହିଲେ, “ଆପଣମାନଙ୍କ ଚିତ୍ର ଅଙ୍କନ କରିଛି, କିନ୍ତୁ ଆପଣଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯିଏ ଉତ୍ତମ ଜନ୍ମ ନେଇଥିବ କେବଳ ସେହିଁ ମୋ ଦ୍ୱାରା ଅଙ୍କିତ ଚିତ୍ରଦେଖି ପାରିବ । ଏତିକି କହି ସେ ପରଦା ଖୋଲିଦେଲେ ।”
କାନ୍ଥ ଦେହରେ କୌଣସି ଚିତ୍ର ନଥିଲା । ପ୍ରତ୍ୟେକେ ଭାବିଲେ ବୋଧହୁଏ ଅନ୍ୟମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଛବି ଦେଖିପାରୁଛନ୍ତି, ହେଲେ ମୁଁ ପାରୁନାହିଁ । ଏପରି ଚିନ୍ତାକରି ସଭିଏଁ ମହା ଅଡୁଆରେ ପଡିଲେ । ସମସ୍ତେ ଚୁପ୍ । ରାଜାଙ୍କ ବିଦୁଷକ ଏପରି ପରିସ୍ଥିତି ଦେଖି କହିଲେ, “ମୁଁ ଜାଣିନାହିଁ ବୋଧେ ମୋର ଉତ୍ତମ ଜନ୍ମ ନୁହେଁ ନା କ’ଣ ମୁଁ ତ ଏଠାରେ ଖାଲି ଧଳା କାନ୍ଥହିଁ ଦେଖୁଛି ।”
ଯେତେବେଳେ ଏହା ପ୍ରମାଣିତ ହେଲା ଯେ ହେମଚନ୍ଦ୍ର ସମସ୍ତିଙ୍କୁ ଠକେଇବାକୁ ଏପରି କରିଛନ୍ତି, ରାଜା ସେତେବେଳେ ରାଗିଯାଇ କହିଲେ, “ହେ ନୀଚ ସ୍ୱଭାବର କଳାକାର, ତମେ ଏତେ ଲୋକଙ୍କୁ ଠକାଇଲ? ତେଣୁ ତୁମକୁ ଫାଶୀ ଦେଲେ କୌଣସି ପାପ ହେବ ନାହିଁ ।”
ହେମଚନ୍ଦ୍ର ହାତ ଯୋଡି କହିଲେ, “ହଁ ମହାରାଜ, ଆପଣ ମୋତେ ଫାଶୀ ଦିଅନ୍ତୁ । ମୁଁ ସ୍ୱପ୍ନରେ ମଧ୍ୟ ଭାବି ନଥିଲି କି ମୋର ଜୀବନ ସୁରକ୍ଷିତ ହେବ । କିନ୍ତୁ ଗୋଟିଏ ପ୍ରାର୍ଥନା । ମୋତେ ଫାଶୀ ଦିଅନ୍ତୁ ନାହିଁ । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ମୋ ପ୍ରତି କୃପା ନାହିଁ । ଏଣୁ ସୁନାର ଦଉଡି ଆଣିଲେ ମଧ୍ୟ ତାହା ଛିଡିଯିବ ।”
ଏକଥା ଶୁଣି ରାଜା ରାଗିବା ଅବସ୍ଥାରେ ମଧ୍ୟ ହସି ପକାଇଲେ, ସେ ଜାଣିପାରିଲେ ଯେ ହେମଚନ୍ଦ୍ର ବଡ କଳାକାର ହୋଇ ପାରନ୍ତି; କିନ୍ତୁ ରାଜଦରବାରର କଳାକାର ଭାବରେ ତାଙ୍କର ଶିକ୍ଷା ଦରକାର ଏବେ ସେ ଯୋଗ୍ୟତା ନାହିଁ । ରାଜ ଦରବାରରେ ରହିବାକୁ ହେଲେ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ଓ ହୁସିଆର ହେବା ଉଚିତ୍ । ଏସବୁ ବିଷୟରେ ସେ ଅନଭିଜ୍ଞ । ତେଣୁ ବହୁତ ଭାବି ଚିନ୍ତି ରାଜା କିଛି ଧନ ଦେଇ ତାଙ୍କରି ଗଧ ଉପରେ ବସାଇ ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଘରକୁ ପଠାଇଦେଲେ ।
