ଭିକାରୀ ଖାଇବା ଆଶାରେ ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ଯିବା ପାଇଁ ରାଜି ହେଲା । ଜିତେନ୍ଦ୍ର ରୋଗର ସବୁ ଲକ୍ଷଣ କାଗଜରେ ଲେଖି ଦେଲା ଓ କହିଲା, “ବୈଦ୍ୟଙ୍କଠାରୁ ଉତ୍ତର ଲେଖାଇ ଆଣିବ ।” କାରଣ, ଜିତେନ୍ଦ୍ରର ମନରେ ପୁଣି ଆଶଙ୍କା ହେଲା, ଲୋକଟି ରାସ୍ତାରୁ ମାଟିର ଗୁଲି ବନାଇ ଔଷଧ ବୋଲି ନେଇ ଆସିବ ନାହିଁ ତ?
ଭିକାରୀ ଯିବା ପରେ ଜିତେନ୍ଦ୍ର ବାପାଙ୍କ ଚିକିତ୍ସା କଥା ଭାବି ଖୁସି ହେଲା ଓ ମା, ଭାଇଭଉଣୀ ସହ କଥାବାର୍ତ୍ତା କଲା । ଜିତେନ୍ଦ୍ରର ମା’ କହିଲେ ଏପରି କ୍ଷୁଧାରେ, ଖାଲି ଦେହରେ ଏଇ ଭୟାନକ ଶୀତରେ ଯିବା ଆସିବା ଅସମ୍ଭବ । ସେମାନେ ଏକ ପ୍ରକାର ଚେର ପାଟିରେ ରଖିଥା’ନ୍ତି, ଯଦ୍ୱାରା ସେମାନଙ୍କୁ ଥଣ୍ଡା ଲାଗେ ନାହିଁ । ସେ ଫେରିଆସୁ ତା’ଠାରୁ ତାହା କି ଚେର ପଚାରିବା ।”
ଜିତେନ୍ଦ୍ର କହିଲା, “ସେ ଜଡିବୁଟି ଚେରମୂଳ ଜାଣୁ ବା ନ ଜାଣୁ ତା’ପରି ଜଣେ ସହନଶୀଳ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଚାକର ଭାବେ ରଖିବା ଦରକାର । କେଡେ ବିପଦରେ ସେ ଆଜି ଆମକୁ ସାହାଯ୍ୟ କଲା!”
କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେବା ଭିତରେହିଁ ଭିକାରୀ ଔଷଧ ଧରି ଲେଉଟି ଆସିଲା । ଔଷଧ ଖାଇ ବୁଢା ଆରାମ୍ରେ ଶୋଇଗଲେ ।
ଇତିମଧ୍ୟରେ ଜିତେନ୍ଦ୍ରର ସ୍ତ୍ରୀ କମଳା ସେ ଭିକାରୀକୁ ପେଟଭରି ଖୁଆଇଲା । ଖାଇବା ପରେ ସେ ପଚାରିଲା, “ତମେ କ’ଣ ଗାଈ ଦୁହିଁ ଶିଖିଛ?”
ଭିକାରୀ କହିଲା “ହଁ ମା’ ଜାଣେ,”
ଶୀତ ଯୋଗୁଁ ଚାରୋଟି ଦୁଧିଆଳୀ ଗାଈଙ୍କୁ କେହିବି ଦୁହିଁ ପାରୁ ନାହାଁନ୍ତି । କମଳା ଲୋଟା ଓ ବାଲ୍ଟି ନେଇ କହିଲା, “ଯାଅ, ଦୁଧ ଦୁହିଁ ଆଣ ।”
ଭିକାରୀ ଲୋଟା ବାଲ୍ଟି ନେଇ ପୁଣି ଦୁଧ ଦୁହିଁ ଆଣିଲା । ଏକଥା ଦେଖି ସମସ୍ତେ ଖୁସି । ବହୁତ ଶୀଘ୍ର କାମ କରୁଛି ଓ ଶୀତ ଖୁବ୍ ସହି ପାରୁଛି । ଜିତେନ୍ଦ୍ରର ମା’ ପଚାରିଲେ, “ତୋର ନାମ କ’ଣ?”
ଉତ୍ତର ଆସିଲା “ମୋହନ” ।
ତା’ପରେ ମୋହନକୁ ଶୋଇବା ପାଇଁ ଏକ ସପ ଦିଆଗଲା । ଶୋଇବା ବେଳକୁ ସେ ଜିତେନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ମା’ଙ୍କୁ କହିଲା, “ମା’, ମୋତେ ଘୋଡାଇ ହେବାକୁ କିଛି ଦିଅ ।”
ଜିତେନ୍ଦ୍ରର ମା’ କହିଲେ, “ବାହାର ପିଣ୍ଡାରେ କମ୍ବଳଟାଏ ଶୁଖୁଛି ନେଇ ଆସି ଘୋଡାଇ ହୋଇପଡ ।”
ସେତିକିବେଳେ ଝଲକାଏ ଶୀତ ପବନ ପଶି ଆସି ପଞ୍ଜରା ଥରାଇ ଦେଲା ।
ମୋହନ କହିଲା, “ଘର ଭିତରେ ଯଦି କୌଣସି କମ୍ବଳ ଥାଏ ତାହାହେଲେ ମୋତେ ଦିଅ । ବର୍ତ୍ତମାନ ବାହାର ପିଣ୍ଡାକୁ ଯାଇ ହେଉନି ।”
ସମସ୍ତେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହୋଇ କହିଲେ, “କ’ଣ, ତୁମକୁ ବି ଥଣ୍ଡା ଲାଗୁଛି?”
ମୋହନ କହିଲା “ବାବୁ ଆପଣ ଏ କ’ଣ କହୁଛନ୍ତି? ଗରୀବ ହେଉ ବା ଧନୀ ହେଉ, ଥଣ୍ଡା କାହାକୁ ନ ଲାଗିବ?”
ଜିତେନ୍ଦ୍ର କହିଲା “ତମେ ଯେତେବେଳେ ବୈଦ୍ୟ ପାଖକୁ ବାହାରକୁ ଗଲ ଓ ଦୁଧ ଦୁହିଁବାକୁ ଗଲ ସେତେବେଳେ ଥଣ୍ଡା ଲାଗୁ ନଥିଲା?”
ମୋହନ କହିଲା “ବାବୁ, ସେକଥା ମୁଁ କିଛି ଜାଣିନାହିଁ । କେତେଦିନ ହେବ ଭୋକ ଉପାସରେ ଥିଲି । ତେଣୁ ସେତେବେଳେ ଭୋକର କଷ୍ଟହିଁ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଥିଲା । ତେଣୁ ଶୀତର ପ୍ରକୋପ ଏତେଟା ବାଧୁ ନଥିଲା । ଆଉ ଦୁଧ ଦୁହିଁବା ବେଳେ ଶୀତ ଲାଗିଲେ ମଧ୍ୟ କୃତଜ୍ଞତା ସ୍ୱରୂପ ସେ କାମ ମୁଁ କଲି । କାରଣ ତା’ ପୂର୍ବରୁ ମା’ ମୋତେ ପେଟଭରୀ ଖାଇବାକୁ ଦେଇଥିଲେ । ତେଣୁ ତାଙ୍କ କଥା ମାନି ଦୁଧ ଦୁହିଁଦେଲି ।”
ଏପରି ଉତ୍ତର ଶୁଣି ଜିତେନ୍ଦ୍ର ମନରେ ଏକ ନୂଆ ଭାବନା ଆସିଲା । ସେ ଭାବିଲା, କ୍ଷୁଧାର ଜ୍ୱାଳାରେ ସେ ଶୀତର ପ୍ରକୋପ ଭୁଲିଗଲା । ପୁଣି କୃତଜ୍ଞତାର ଭାବ ଯୋଗୁଁ ସେ ଶୀତକୁ ଖାତିର୍ କଲା ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ନିଜ ପାଇଁ କମ୍ବଳର ଦରକାର ବେଳେ ତାକୁ ଶୀତର ପ୍ରକୋପ ଜଣାଗଲା । ତା’ ଆଗରେ ମୋହନର ଉତ୍ତମ ସ୍ୱଭାବହିଁ ପ୍ରକଟ ହେଲା । ତା’ ଭିତରେ କୃତଜ୍ଞତା ଓ ସ୍ପଷ୍ଟବାଦୀତା ଥିଲା । ତଥାପି ବି ଜିତେନ୍ଦ୍ର ମନରେ ଏକ ଛୋଟ ସନ୍ଦେହ ରହିଗଲା ।
ସେ ମୋହନକୁ ପଚାରିଲା, “ଆଚ୍ଛା କ୍ଷୁଧା ଯେତେ ବେଶି ହେଉ ବା କୃତଜ୍ଞତା ଯେତେ ବେଶି ହେଉ ଶରୀରର ପୁଣି ତ ସହ୍ୟ କରିବାର ଶକ୍ତି ଅଛି । ମୋତେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ଲାଗୁଛି ଯେ ଯେଉଁ ଶୀତରେ ରକ୍ତ ଜମାଟ ବାନ୍ଧିଯିବ ତାକୁ ତୁମେ କିପରି ସହ୍ୟ କରି ପାରିଲ?”
ମୋହନ ଏବେ ଅଳ୍ପ ହସି କହିଲା, “ବାବୁ, ଯାହାଙ୍କ ପାଖରେ ସବୁ ପ୍ରକାରର ସୁଖସୁବିଧା ଅଛି, ସେମାନେ ଶୀତ ଦେଖି ବେଶି ଡରନ୍ତି । ମୋ ମତରେ ଏ ଶୀତ ଏତେବି ଉତ୍କଟ ନୁହେଁ ଯେ ମଣିଷ କାମଧନ୍ଦା ଛାଡି ବସିବ । ତା’ଛଡା ଏ ଭୟଙ୍କର ଶୀତରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ଯେତେବେଳେ ମୋ ପାଖରେ କିଛି ନାହିଁ, ସେତେବେଳେ ମୁଁ ମୋର ମାନସିକ ଶକ୍ତି ପ୍ରୟୋଗ କରେ । ବାସ୍, ଏହାହିଁ ମୋର ସହନଶକ୍ତିର ଅନ୍ତର୍ନିହିତ ରହସ୍ୟ ।”
ଜିତେନ୍ଦ୍ର ସବୁ ବୁଝିଗଲା । ସେହିଦିନଠାରୁ ଘରଲୋକେ ମଧ୍ୟ ସମସ୍ତେ ଶିଖିଗଲେ ଯେ ଚେଷ୍ଟାକରି ଅନେକ କିଛି ସହି ନିଆ ଯାଇ ପାରେ । ଚାକରମାନଙ୍କର ମଧ୍ୟ ଆଳ କାଢିବା ଅଭ୍ୟାସ ସେହିଦିନଠୁଁ ବନ୍ଦ ହୋଇଗଲା । ଆଉ ଏ ମୋହନ ସେ ଘରର ଜଣେ ସାଧାରଣ ସେବକ ନ ହୋଇ ପରିବାରର ଜଣେ ବିଶ୍ୱସ୍ତ ଓ ଘନିଷ୍ଠ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବରେ ରହିଲା ।
