ବାଗଦାଦ୍ରେ ଜଣେ ଧନୀ ସୌଦାଗର ଥା’ନ୍ତି । ନିଜ ବ୍ୟବସାୟକୁ ଆହୁରି ବଢାଇବା ପାଇଁ ବୋଧହୁଏ ସେ ଏହି ପୃଥିବୀର ସବୁ ଦେଶ ଭ୍ରମଣ କରି ସାରିଥା’ନ୍ତି । ହେଲେ ନିଜ ଦେଶର ଏକ ପାହାଡିଆ ଅଂଚଳକୁ ସେ କେବେବି ମଧ୍ୟ ଯାଇ ନଥା’ନ୍ତି ।

                କାହିଁକି କେଜାଣି, ପୁରୁଖା ବେପାରୀମାନେ ତାଙ୍କୁ ସେ ଅଂଚଳକୁ ଯିବାକୁ ସଦା ସର୍ବଦା ବାରଣ କରୁଥାନ୍ତି । “ଭାଗ୍ୟ ବିରୂପ ହେଲେ ମଣିଷ ସେଠାକୁ ଯାଏ!” ଏଭଳି ମନ୍ତବ୍ୟ ବି ସେ ଶୁଣୁଥାନ୍ତି । ସେଥିରେ ତାଙ୍କ କୌତୁହଳ ଆହୁରି ବଢୁଥାଏ ।

                ଥରେ ସେହି ଦେଶର ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ସହିତ ସୌଦାଗରଙ୍କର ଦେଖା ହେଲା । କଥାବାର୍ତ୍ତା ହେଉ ହେଉ ସେ ବୁଝିଲେ ଯେ ସେଠାରେ ଚନ୍ଦନ କାଠ ବହୁତ ମହରଗ । ତେଣୁ ସୌଦାଗର ତାଙ୍କ ମନେ ମନେ ଠିକ୍ କଲେ କି ଚନ୍ଦନ କାଠ କିଛି ନେଇ ଉପରୋକ୍ତ ଦେଶକୁ ସେ ଯିବେ ।

                ଚନ୍ଦନ କାଠ ସବୁ ଗାଡିରେ ଲଦି ସେ ଯାଉଥା’ନ୍ତି; ନଗରୀ ପାଖ ହୋଇ ଆସିଲା । ବୁଢୀଟିଏ କୁଆଡୁ ଆସି ତାଙ୍କୁ କହିଲା, “ସାବଧାନ୍, ପୁଅ, ଏ ନଗରୀର ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଠକ ଓ ମିଛୁଆ । ଦିନ ଦି’ପହରରେ ପରଦେଶୀ ଲୋକ ଦେଖିବା ମାତ୍ରେ ସବୁ ଟଙ୍କା ପଇସା ଲୁଟି ନେବେ ।” ଏତିକି କହି ସେ ବୁଢୀଟି ତା’ ମେଣ୍ଢାମାନଙ୍କୁ ଧରି ନିଜ ବାଟରେ ଚାଲିଗଲା ।

                ସୌଦାଗର ନଗରୀରେ ପହଁଚିବା ବେଳକୁ ତ ପ୍ରାୟ ସଂଧ୍ୟା ହୋଇ ସାରିଥାଏ । ଏଣୁ ସେ ନଗରୀର ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ ହୋଇ ଯାଇଥାଏ । ସେ କିଛି ଉପାୟ ନ ପାଇ ଦ୍ୱାର ବାହାରେହିଁ ରାତି ବିତାଇଲେ । ସକାଳୁ ଦ୍ୱାର ଖୋଲିବା ମାତ୍ରେ ସେ ସେହି ନଗରୀରେ ପ୍ରବେଶ କରୁ କରୁ ଦଳ ଦଳ ଲୋକ ତାଙ୍କୁ ନାନା ପ୍ରଶ୍ନ କରୁଥା’ନ୍ତି । ସେ ଉତ୍ତର ଦେଲେ, “ମୁଁ ବାଗ୍ଦାଦର ନିବାସୀ ହିନ୍ଦବାଦ୍ ନାମକ ଜଣେ ବ୍ୟବସାୟୀ । ମୁଁ ଶୁଣିଥିଲି ଏଠାରେ ଚନ୍ଦନ କାଠ ବହୁତ ଦରକାର । ତେଣୁ ମୁଁ ଏଗୁଡିକୁ ବିକ୍ରି କରିବାକୁ ନେଇ ଆସିଛି ।”

                ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି କହିଲା “କେଉଁ ମୂର୍ଖ ତୁମକୁ ଏପରି ଭୁଲ୍ କଥା କହିଛି? ଆରେ ଆମେ ତ ଚନ୍ଦନ କାଠ ସବୁଦିନ ଚୁଲିରେ ଜଳାଉ । ଯଦି ଏତେଦୂର ତୁମେ ଆଣିଛ ତେବେ ଚୁଲିଜାଳର ଦାମ୍ ନେଇ ସେ କାଠତକ ଦେଇ ଯାଇପାର ।”

                ହିନ୍ଦବାଦ୍ ବିଚାରା ବୁଝିପାରିଲେ ନାହିଁ ଯେ ଏକଥା ସତ ନା ମିଛ । ତା’ପରେ ସେ ତାଙ୍କ ଜିନିଷପତ୍ର ଧରି ଜଣକ ଘର ଭଡା ନେଇ ସେଠାରେ ରହିଲେ । ଜିନିଷ ସବୁ ରଖାରଖି କରି ଅଗଣାକୁ ଆସି ସେ ଦେଖିଲେ ପୂର୍ବୋକ୍ତ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ତା’ର ଜଣେ ସାଙ୍ଗ ବସି ଚୁଲି ଜଳଉଛନ୍ତି । ଆଉ ସେ ଚୁଲିର କାଠ ହେଉଛି ଚନ୍ଦନ । ଏକଥା ଦେଖି ହିନ୍ଦବାଦ୍ ଭୀଷଣ ଦୁଃଖରେ ଭାଙ୍ଗି ପଡିଲେ । ମନେ ମନେ ସେ ଭାବିଲେ, “ଏପରି ଏକ ଚନ୍ଦନ ବୃକ୍ଷ-ବହୁଳ ଦେଶକୁ ଚନ୍ଦନ କାଠ ଆଣିହିଁ ମୁଁ ଏକ ମସ୍ତବଡ ଭୁଲ୍ କରିଛି । ହେଲେ ଏବେ ମୁଁ ଆଉ କ’ଣ କରିବି? ଯାହାକିଛି ପଛେ ମିଳୁ କୌଣସି ମତେ ଏସବୁ ବିକ୍ରି କରି ଏହି ଦେଶରୁ ଯେତେ ଶୀଘ୍ର ସମ୍ଭବ ମୋର ପଳାଇବା ଉଚିତ୍ ।”

                ସେମାନେ ହିନ୍ଦବାଦ୍ଙ୍କୁ ଦେଖି କହିଲେ, “କ’ଣ, ଏବେ ତୁମେ ତୁମ ଚନ୍ଦନ କାଠ ବିକ୍ରି କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ?”

                ହିନ୍ଦବାଦ୍ ପଚାରିଲେ “ଅବଶ୍ୟ; ତେବେ କେତେ ମୂଲ୍ୟ ଦେବେ?”

                ସେମାନେ କହିଲେ “ଆଚ୍ଛା ସର୍ତ୍ତ ରହିଲା, ସେହି ଓଜନର ଯାହା ଜିନିଷ ତମେ କହିବ ଆମେ ତୁମକୁ ତାହା ଦେବୁ ।”

                “ଠିକ୍ ଅଛି । ଆଜି ତମେ ଚନ୍ଦନ କାଠ ଓଜନ କରି ରଖିନିଅ । କାଲି ମୁଁ ମୋ ଜିନିଷ ମାଗିନେବି ।” ହିନ୍ଦବାଦ୍ ଏତକ କହିଲେ ଆଉ ସେ ତାଙ୍କ ମନେ ମନେ ଭାବିଲେ, “ମୋରହିଁ ଲାଭ ହେବ ।”