ବିଦର ଗ୍ରାମରେ ନିମନ ନାମକ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଥାଏ । ସେ ସବୁବେଳେ ନାକରେ କଥା କୁହେ, ପୁଣି ନାସ ଶୁଙ୍ଘି ଶୁଙ୍ଘି ଛିଙ୍କିବାକୁ ମଧ୍ୟ ତାକୁ ବହୁତ ଭଲ ଲାଗେ । ତା’ ଛିଙ୍କ ଓ ନାକୁଆ କଥା ଶୁଣି ଲୋକେ ଖୁବ୍ ଖୁସି ହୁଅନ୍ତି ଓ ତାକୁ “ନାକୁଆ ନିମନ୍” ବୋଲି ଡାକନ୍ତି ।
ନିମନ ପରିଶ୍ରମ କରି ତା’ ନିଜ ପେଟ ପୋଷେ । ହେଲେ କେଉଁଠି କିଛି ବିନା ପରିଶ୍ରମରେ ମାଗଣା ମିଳିଗଲେ ସେ ବଡ ଆନନ୍ଦ ପାଏ । କାହାକୁ ନାନା କଥା କହି ଠକାଠକି କରି ମଧ୍ୟ ସେ କିଛି ପାଏ । ତା’ଛଡା କାହା ଘରେ ଯଦି ଜନ୍ମଦିନ, ବିବାହ ବା ଶ୍ରାଦ୍ଧ ଇତ୍ୟାଦି ହେଉଥାଏ, ତେବେ ସେ ଯାଇ ସେଠାରେ ହାଜର । ଟିକିଏ ବୋଲହାକ କରିଦେଇ ପେଟଭରି ସେ ଖାଏ । ମାଗଣା ଖାଇବାରେ ତ’ର ବଡ ଖୁସି ।
ବଦ୍ରିନାଥ ସେ ଗାଁକୁ ଅଳ୍ପ କିଛିଦିନ ହେବ ଆସିଥାଏ । ତା’ଘରେ କିଛି ପୂଜା ହେବାର କଥା । ତେଣୁ କଦଳୀଗଛ, ଆମ୍ବଡାଳ ଓ ପତ୍ର ସଜାଇବାକୁ ତା’ର ଦରକାର ପଡିଲା । ବଦ୍ରିନାଥ ନିମନକୁ ଏ ବିଷୟରେ କହିଲା । ନିମନ କହିଲା, “ଆରେ ସେଦିନ ତ ମୋର ରାମଶାସ୍ତ୍ରୀ ଘରେ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ଅଛି । ତେବେ ମୁଁ ସେଠାରେ ଖାଇ ହୁଏତ ଏଠାକୁ ଚାଲି ଆସିବି । ଡାକିଛ ଯେତେବେଳେ କ’ଣ କରାଯାଏ । ଘର କଥା ତ ।”
ଏକବାରେ ନୂଆ ଲୋକ ନିଜ ଘର ଲୋକ ପରି କଥା କହୁଛି । ବଦ୍ରିନାଥକୁ ଟିକିଏ ଅଡୁଆ ଲାଗିଲା । ନିଜ ପଟରୁ ଆବଦାର କରି ଜଣେ ଆସୁଛି ତାକୁ କ’ଣ କରାଯିବ? ତେଣୁ ସେ କହିଲା, “ହଁ, ନିଶ୍ଚୟ ଆସିବ ଓ ଟିକିଏ ଚଂଚଳ ଆସିଯିବ ।”
ସେଦିନ ନିମନ କିନ୍ତୁ ଆସିଲା ନାହିଁ । ତା’ର ଅସଲ କାରଣ ହେଉଛି ଗ୍ରାମର ପୁରୋହିତ ନିଜ ପରିବାରକୁ ନେଇ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାକୁ ଯାଉଥିଲେ । ନିମନ ସେଠି ପହଁଚିଯାଇ କହିଲା, “ଚାଲନ୍ତୁ, ମୁଁ ମଧ୍ୟ ଆପଣଙ୍କ ସହିତ ଯିବି । ଆପଣମାନଙ୍କ ସେବା କରିବି । ଆପଣଙ୍କର କୌଣସି ଅସୁବିଧା ହେବନାହିଁ । ଅବଶ୍ୟ ମୋର ଘରେ ଅନେକ କାମଦାମ ପଡିଛି, ପଡିଥାଉ; ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା ପୁଣି ବ୍ରାହ୍ମଣସେବା, ଇଏ ତ ଭାଗ୍ୟରେ ଥିଲେ ମିଳେ ।” ବିଚାରା ପଣ୍ଡିତ କ’ଣ କରିବେ? ଦେଖିଲେ ଜଣେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ନିଜ ପଟରୁ କହୁଛି; ଛୁଆପିଲା ସାଙ୍ଗରେ ଧରି ଯାଉଛି । କିଛିଟା ତ ସେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବ । ତେଣୁ ତାକୁ ସେ ତାଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ନେଲେ ।
ସେଦିନ ବଦ୍ରିନାଥ ରାତି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତାକୁ ଅପେକ୍ଷା କଲା । ସେ ନ ଆସିବାରୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ସେ ଖାଇଲା ।
ସପ୍ତାହକ ପରେ ନିମନ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରାରୁ ଫେରିଲା । ରାସ୍ତାରେ ବଦ୍ରିନାଥ ସହ ତା’ର ଦେଖା ହେଲା । ବଦ୍ରିନାଥ ରାଗିକରି କିଛି କହିବାରୁ ନିମନ କହିଲା, “ଛି ଛି, ରାଗିବା ବଡ ଖରାପ, ପଛକଥା ଭୁଲି ଯା । ପରିସ୍ଥିତିରେ ପଡି ଗ୍ରାମ ବାହାରକୁ ମୁଁ ପଳାଇଥିଲି । ଏଠାରେ ଥିଲେ କ’ଣ ଆସି ନଥା’ନ୍ତି? ଗ୍ରାମର ମୁଖିଆ ମଧ୍ୟ ମୋତେ ବଡ ସ୍ନେହରେ ଡାକିଥିଲେ; ତୁମକୁ କହୁନଥିଲି? ସେଠାକୁ କ’ଣ ଯାଇ ପାରିଲି? ମଣିଷ ଯାହା ଭାବେ ସେକଥା କ’ଣ ହୁଏ? ଗଲା କଥା ତ ଗଲାଣି । ଏବେ କ’ଣ, ଆଜି ମୁଁ ତୁମ ଘରେ ଦୁଇଥର ବରଂ ଖାଇନେବି । ମୋର ଅପରାଧ କ୍ଷମା ହୋଇଯିବ ।” ଏତିକି କହି ସେ ବଦ୍ରିନାଥ ସହିତ ତା’ ଘରଆଡେ ଚାଲିଲା । ବଦ୍ରିନାଥ ତ ସ୍ୱପ୍ନରେ ସୁଧା କେବେବି ଭାବିନଥିଲା ଯେ ତା’ ରାଗର ପରିଣାମ ଏଇଆ ହେବ ବୋଲି । ପୁଣି ଆଜି ତ କିଛି ପୂଜା ଉତ୍ସବ ବି ନୁହେଁ । ଏବେ ଭଦ୍ରଲୋକ ହଠାତ୍ ପହଁଚିବା ବେଳକୁ ସ୍ତ୍ରୀ କେଉଁଠୁ କ’ଣ ଆଣି ରାନ୍ଧିବ । ମହା ଅଡୁଆ ହେଲା ତ; ମଣିଷ ମହରଗରୁ ଯାଇ କାନ୍ତାରରେ ପଡିଲା ।
ବଦ୍ରିନାଥ ଘରେ ତା’ର ବୁଢୀ ପିଇସି ଥାଏ । ସେ ବଡ ନାକଟେକା ସ୍ୱଭାବର । କଥା କଥାକେ ସେ ଖାଲି “ଆବେ” ବୋଲି କହିବ । ବୁଢୀର କଥାବାର୍ତ୍ତା ନିମନକୁ ମୋଟେ ଭଲ ଲାଗିଲା ନାହିଁ । ସେ ଟିକିଏ ନାସ ଶୁଙ୍ଘି ବଡ ଗୋଟାଏ ଛିଙ୍କିଲା । ବୁଢୀ ତ ରାଗି ମାଗି ଅସ୍ଥିର । କହିଲା, “ଆବେ, ନାସୁଆ, ନିମନ୍, ତୋ ବିଷୟରେ ମୁଁ ବହୁତ ଶୁଣିଛି, ସେ ନାସ ଶୁଙ୍ଘା ଛାଡି ଦେ । ନିଜର ସତ୍ୟାନାଶ କରିଲୁଣି, ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଶାନ୍ତି ଦେବୁନାହିଁ । ନିଜେ ତ ସ୍ନାନ କରିନାହୁଁ । ଯା ଶୀଘ୍ର କୁଅପାଖକୁ ଯାଇ ସ୍ନାନ କରି ଆସ । ଆସିବାବେଳେ ଦୁଇଚାରି ଲୋଟା ପାଣି ଆଣିବୁ । ରୋଷେଇରେ ସବୁ ପାଣି ସରି ଯାଇଛି ।”
ନିମନ୍ ଏଥର ଆଉ କ’ଣ ବା କରେ । ନାଚାର ହୋଇ ସେ ବିଚାରା ଯାଇ ପାଣି ଉଠାଇଲା କୁଅ ବହୁତ ଗଭୀର । ପାଣି ଟାଣି ଟାଣି ତା’ ହାତ ବ୍ୟଥା । ଭାବିଲା, “ଏମିତି ଖାଇବା ଅପେକ୍ଷା ଉପାସ ରହିବା ବରଂ ଭଲ ।” ସ୍ନାନ କରି ଲୋଟାରେ ପାଣି ଭରିବା ଡେରି ହେବାରୁ ବୁଢୀ ଚିତ୍କାର କଲା, “ଆବେ ଚାରିଟା ଲୋଟା ଭରୁ ଭରୁ ତୋର ଉଦ୍ଧ୍ୱର୍ ଶ୍ୱାସ ଦେଖା ଦେଲାଣି । ପରିଶ୍ରମ ନକରି ଖାଇବା ଲୋକଙ୍କର ଏଇ ଅବସ୍ଥା । ଚାଲିଆ ଆଗ ଖାଇ ଦେ ।”
ନିମନ୍ ଖାଇବାକୁ ବସିଲା । ଭୋକ ତ ହେଉଥିଲା । ଗାଉଁ ଗାଉଁ କରି ସେ ଖାଇ ପକାଇଲା । ବୁଢୀ ପାଟି କରି କହିଲା, “ହେ, ହେ ସିଏ କ’ଣ? ଏମିତି ପଶୁଭଳିଆ କ’ଣ ଖାଉଛୁ?”
ନିମନ୍ କହିଲା “ମାଉସୀ ସମସ୍ତେ ତ ଏମିତି ଖାଆନ୍ତି ।”
ବୁଢୀ କହିଲା, “ଆବେ ଶୁଣ, ମୁଁ ଶୁଣିଲି ତୁ ରାତିରେ ବି ଏଠାରେ ଖାଇବୁ । ଏମିତି ଗାଉଁ ଗାଉଁ କରି ଖାଇଲେ ତ ସରିଛି । ଆଉ ରାତି ପାଇଁ କ’ଣ ରହିବ? ମଣିଷ ଜନ୍ମ ନେଇଛୁ । ମଣିଷ ପରି ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ଶିଖ । ଏମିତି ଗୁଡାଏ ଖାଇଲେ ତତେ ଦ୍ୱିତୀୟଥର କେହି ଆଉ କ’ଣ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିବ?”
ନିମନ୍ ତ ତା’ ଜୀବନରେ ଏପରି କଥା ଆଦୌ କଦାପି ମଧ୍ୟ ଶୁଣି ନଥିଲା । ଏଣୁ ସେ ବୁଢୀ କଥା ତାକୁ ବଡ ବାଧିଲା ।
ତା’ ଆଖିରେ ପାଣି ଆସିଗଲା । ସେ ଖାଇସାରି ଚୁପ୍ଚାପ୍ ଯିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିଛି, ବୁଢୀ ପୁଣି କହିଲା, “ଆବେ ତୋତେ ଟିକିଏ ଲାଜ ନାହିଁ । ବିନା ପରିଶ୍ରମରେ ଖାଇବା ଯୋଗାଡ କରିନେଲୁ । ପୁଣି ଖାଇସାରି ଅଇଁଠା ପତର ଛାଡି ଯାଉଛୁ ତାକୁ ପୁଣି କିଏ ଉଠାଇବ? ଅଳସୁଆ, ବୋକା । ମୁଁ କ’ଣ ତୋ ଅଇଁଠା ଉଠାଇବି? ଶୀଘ୍ର ଯାଇ ପତର ଉଠା; ପତରକୁ ନେଇ ଦୂରରେ ପକାଇ, ଏଠାରେ ହଳଦୀ ପାଣି ପକାଇ ପୋଛ । ମୁଁ ଟିକିଏ ଧାର୍ମିକ ଲୋକ ତ ସବୁକିଛି ପରିଷ୍କାର ରଖେ । ଏମିତି ଅଇଣ୍ଠା ମଇଣ୍ଠା ଏଠି ସେଠି ପଡିବାର ଦେଖିବାକୁ ମୋତେ ଯମାରୁ ଭଲ ଲାଗେ ନାହିଁ ।”
ନିମନ୍ ତ ଅବାକ୍ । ଆଜି କାହା ହାବୁଡରେ ପଡିଲା । ତା’ ମୁହଁ ପୁରାପୁରି ବନ୍ଦ । ବୁଢୀ ଯାହା ଯାହା କହିଲା, ସେ ବିଚାରା ତରବର କରି ସବୁ କିଛି କାମ କଲା । କାମ ସବୁ ଶେଷ ହେବା ପରେ ସେଠାରୁ ସେ ଚୁପ୍ଚାପ୍ ପଳାଇଗଲା । ରାତିରେ ସେ ଆଉ ସେଠାକୁ ଆସିଲା ନାହିଁ ।
ସେହିଦିନଠାରୁ ଅନ୍ୟ ଘରେ ବିନା ପରିଶ୍ରମରେ ଚାନ୍ଦା କରି ଖାଇବା ଅଭ୍ୟାସ ନିମନ୍ ଛାଡିଦେଲା । ଏଣିକି କିଏ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କଲେ ମଧ୍ୟ ସେ ବହୁତ ଭାବିଚିନ୍ତି କୁହେ ଯିବ ନା ନାହିଁ । ବଦ୍ରିର ପିଇସି ତାକୁ ଭଲକରି ଥରେ ଏପରି ଶିକ୍ଷା ଦେଇଛି ଯେ ସେ ତା’ର ବଦ ଅଭ୍ୟାସ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ଛାଡିଦେଲା । ଆଜିକାଲି ସେ ପରିଶ୍ରମ କରି ନିଜେ ଶାନ୍ତିରେ ଖାଏ ।
