ନିଶା ଗରଜୁଥାଏ । ତୁହାକୁ ତୁହା ଶୀତଳ ପବନ ସାଙ୍ଗକୁ ଝିପିଝିପି ବର୍ଷା ମଧ୍ୟ ହେଉଥାଏ । ଆଖପାଖର ବଣବୁଦା ଭିତରୁ ସାଇଁ ସାଇଁ ପବନ ଭାସି ଆସୁଥାଏ । ଘଡଘଡି ଓ ଶ୍ୱାନ ଶ୍ୱାପଦଙ୍କ ରଡି ସହିତ ମଝିରେ ମଝିରେ ଅଶରୀରୀମାନଙ୍କର ଅଟ୍ଟହାସ୍ୟ ଶୁଭୁଥାଏ । ଘନ ଘନ ବିଜୁଳି ଆଲୁଅରେ ଭୟାବହ ମୁହଁଟିମାନ ଦିଶିଯାଉଥାଏ । ରାଜା ବିକ୍ରମାର୍କ କିନ୍ତୁ ତିଳେ ହେଲେ ମଧ୍ୟ ବିଚଳିତ ବୋଧ ନ କରି ପୁନର୍ବାର ସେହି ପ୍ରାଚୀନ ବୃକ୍ଷଟି ପାଖକୁ ଲେଉଟି ଆସିଲେ ଓ ବୃକ୍ଷାରୋହଣ କରି ଉକ୍ତ ଶବଟିକୁ ଉତାରି ଆଣିଲେ । ତେବେ ସେ ତାକୁ ତାଙ୍କ କାନ୍ଧରେ ପକାଇ ସେହି ଶୁନ୍ଶାନ୍ ପଥ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିବା ମାତ୍ରେ ଶବସ୍ଥିତ ବେତାଳ କହିଲା, “ରାଜନ୍, ଏହି ଅର୍ଦ୍ଧରାତ୍ର ସମୟରେ ତମେ ନିଜ ଅନ୍ତଃପୁରରେ ଆରାମ୍ରେ ଶୋଇଥା’ନ୍ତ । କିନ୍ତୁ ସେପରି ନ କରି ତୁମେ ଏହି ଶ୍ମଶାନ ଭୂମିରେ ବଡ ନିଷ୍ଠା ସହକାରେ ଯେଉଁ କାମ କରୁଛ ତାହାର ଲକ୍ଷ୍ୟ କ’ଣ? ତମେ ଜାଣୁଛ ଯେ ତୁମ କାମ ବାରମ୍ବାର ଅସଫଳ ହେଉଛି । ମୁଁ ଭାବୁଛି ତମେ ଏସବୁ ଛାଡିଦିଅ । କିନ୍ତୁ ମନେହୁଏ ତୁମେ ତୁମ କାମ ବଡ ଯିଦି କରି କରୁଛ । ମୁଁ ଏହାକୁ କ’ଣ କହିବି ବିବେକୀର କାମ ନା ମୂର୍ଖତା ।” ଅନେକ ଲୋକ ଅଛନ୍ତି ସେମାନେ ତାଙ୍କର ବର୍ତ୍ତମାନ ସ୍ଥିତିରେ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇଥା’ନ୍ତି । ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରିବାର ଶକ୍ତି ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ ସେମାନଙ୍କର ଥାଏ । କିନ୍ତୁ ସେ ସତ୍ୟ ସେମାନେ ଜାଣି ନଥା’ନ୍ତି । ସେହି କାରଣରୁ ସେମାନେ ପରିସ୍ଥିତି ସହିତ ସଂଗ୍ରାମ କରିବାକୁ ସାହସ କରନ୍ତି ନାହିଁ, ତେଣୁ ନିଜର ଅମୂଲ୍ୟ ସମୟ ନିରାଶା ଓ ହତାଶା ମଧ୍ୟରେ କଟାଇଥା’ନ୍ତି । କେତେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଅଛନ୍ତି ସେମାନେ ପରିସ୍ଥିତି ସହିତ ଲଢନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଜାଣି ପାରନ୍ତି ନାହିଁ କେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ତାଙ୍କୁ ପ୍ରକୃତରେ ସାହାଯ୍ୟ ଦେଇ ପାରିବ । ତେଣୁ ଭୂଲ୍ ରାସ୍ତାରେ ଯାଇଥା’ନ୍ତି । ମୋର ମନେ ହୁଏ ତୁମେ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ବ୍ୟକ୍ତି । ଯାହାହେଉ ମୁଁ ତୁମକୁ ସେ ରାମନାଥ ବିଷୟରେ ଏକ ଗଳ୍ପ ଶୁଣାଇବି ଯଦ୍ୱାରା ତୁମେ ନିଜର ଭୂଲ୍ ବୁଝିପାରି ଯଥାର୍ଥ ମାର୍ଗରେ ଚାଲିବ । ମନ ଦେଇ ଶୁଣ । ଶୁଣିଲେ ଶ୍ରମଭାର ଲାଘବ ହେବ । ଏଥିଉତାରେ ସେ ବେତାଳ ଗପିଲା –
ରାମନାଥ ଏକ ଛୋଟ ବ୍ୟବସାୟୀ ଥିଲା ତା’ର ସ୍ତ୍ରୀ ରୂପାର ଇଚ୍ଛାଥାଏ ଗ୍ରାମ ଛାଡି ସହରକୁ ଚାଲି ଯାଆନ୍ତେ ଓ ଛୋଟ ଏକ ବ୍ୟବସାୟ କରି ସେଠାରେ ଚଳନ୍ତେ । ରାମନାଥକୁ ଅନେକ ପ୍ରକାର ବିଦ୍ୟା ଜଣାଥାଏ । ସେ ଭଲ ଗାଇପାରେ, ଭଲ ଆଙ୍କିପାରେ । କିନ୍ତୁ ବ୍ୟବସାୟ ସହିତ ତା’ର କଳାକାର ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱର କୌଣସି ସମ୍ପର୍କ ନାହିଁ । ପୁଣି ତା’ର ସ୍ୱଭାବ ଅତି ନମ୍ର ଓ ମଧୁର । ସେ କାହାକୁ ହେଲେବି ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବାକୁ ଚାହେଁନାହିଁ । ତେଣୁ ଲୋକମାନେ ତା’ ଦୋକାନରୁ ଧାରରେ ଜିନିଷ ନେଇଯା’ନ୍ତି ଓ ପଇସା ଫେରାନ୍ତି ନାହିଁ । ଏହିସବୁ କାରଣରୁ ତାର ବ୍ୟବସାୟରେ କିଛିବି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ଘଟିଲା ନାହିଁ । ତେଣୁ ତା’ର ସ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଲା ଯେ ସହରକୁ ଚାଲିଗଲେ ଭାରି ଭଲ ହେବ । ଶେଷକୁ ସେଇଆ ହେଲା । ଘର ଜମିବାଡି ବିକ୍ରି କରି ସେମାନେ ସହରକୁ ଯିବାକୁ ବାହାରିଲେ । ବଳଦ ଗାଡିରେ ଜିନିଷ ପତ୍ର ଲଦି ସ୍ୱାମିସ୍ତ୍ରୀ ସହରକୁ ଗଲେ ।
ବାଟରେ ତାଙ୍କ ଗାଡିର ଚକ ଫାଟିଗଲା । ତେଣୁ ଗାଡିବାଲା ଦୁର୍ଘଟଣାରୁ ବଞ୍ଚାଇବାକୁ ଯାଇ ସେମାନଙ୍କୁ ସେଠାରେ ଓହ୍ଲାଇ ଦେଲେ । କିମିତି ସହରକୁ ଯିବେ ବୋଲି ଭାବୁଛନ୍ତି ଦେଖିଲେ ଗୋଟିଏ ବଳଦଗାଡି ଆସୁଛି । ସେମାନେ ଗାଡି ବନ୍ଦ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କଲେ ।
ସେହି ଗାଡିରୁ ଯିଏ ବାହାରିଲେ, ରାମନାଥର ମନେ ହେଲା କି ସେ ତାଙ୍କୁ କେଉଁଠି ଦେଖିଛି । ତା’ପରେ ଦୁହେଁ ଯେତେବେଳେ ନିଜ ନିଜର ପରିଚୟ ଦେଲେ, ଖୁସି ହୋଇ ଦୁହେଁ ଦୁହିଁଙ୍କୁ ଆଲିଙ୍ଗନ କଲେ । ସେହି ନିଶୁଆ ଲୋକ ରାମନାଥର ପିଲାବେଳର ଘନିଷ୍ଠ ବନ୍ଧୁ ସତ୍ୟାନନ୍ଦ ଥିଲା । ଏବେ ସେ ସହରରେ ରହୁଛି ।
ତା’ପରେ ସତ୍ୟାନନ୍ଦର ଗାଡିବାଲା ଓ ପୂର୍ବ ଗାଡିବାଲା ମିଶି ଗାଡି ଠିକ୍ କରିଦେଲେ । ସତ୍ୟାନନ୍ଦ କହିଲେ, “ମୁଁ ଯେତେବେଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନଫେରିଛି ତୁ ତୋର ପରିବାର ଓ ଜିନିଷ ପତ୍ର ସହିତ ମୋ ଘରେ ଥିବୁ । ମୁଁ ଚିଠି ଲେଖି ଦେଉଛି । ମୁଁ ଦୁଇମାସ ଭିତରେ ଫେରିବି । ଫେରିଲେ ତୁମମାନଙ୍କର ରହିବା ଓ ବ୍ୟବସାୟ, ସବୁ ବିଷୟରେ ପକା ବନ୍ଦୋବସ୍ତ କରିଦେବି ।”
ରୂପା ଏକଥା ଶୁଣି ବହୁତ ଖୁସି ହୋଇ କହିଲା, “ତୁମର ସହରରେ ଏଡେ ଘନିଷ୍ଠ ବନ୍ଧୁ ଅଛନ୍ତି, ଅଥଚ ତୁମେ ତ କାହିଁ ଥରେ ହେଲେ ବି ମୋତେ ଏକଥା କହିନାହଁ?”
ରାମନାଥ କହିଲା “ପନ୍ଦରବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସତ୍ୟାନନ୍ଦ ଓ ଧନଶେଖର ମୋର ଦୁହେଁ ଘନିଷ୍ଠ ବନ୍ଧୁ ଥିଲେ । ମୋର ଚିତ୍ରଅଙ୍କନ ସେମାନଙ୍କର ବଡ ପସନ୍ଦ । ତେଣୁ ମୋତେ କହି ନାନା ପ୍ରକାର ଚିତ୍ର ଆଙ୍କୁଥିଲେ ଓ ଗୀତ ଗାଇବାକୁ ସେମାନେ ବରାଦ କରୁଥିଲେ । ବିଶେଷତଃ ମୋର ପଲ୍ଲୀଗୀତ ଗୁଡିକ ଶୁଣିବାକୁ ସେମାନେ ଭାରି ଭଲ ପାଉଥିଲେ । ତା’ପରେ ସେମାନଙ୍କ ବାପମା’ ଯେତେବେଳେ ଗ୍ରାମ ଛାଡି ସହରକୁ ଚାଲି ଗଲେ । ସେହିଦିନଠାରୁ ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ଦେଖା ହୋଇ ନଥିଲା ଏଇ ଆଜି ଏତେ ବର୍ଷ ପରେ ସତ୍ୟାନନ୍ଦ ସହ ଦେଖା ହେଉଛି ।”
