ନିଶା ସେମିତି ଗରଜୁଥାଏ । ଏଣେ ତୁହାକୁ ତୁହା ଶୀତଳ ପବନ ସାଙ୍ଗକୁ ମଧ୍ୟେ ମଧ୍ୟେ ବର୍ଷା ବି ପିଟୁଥାଏ । ବଜ୍ରଧ୍ୱନି ଓ ଶ୍ୱାନଶ୍ୱାପଦଙ୍କ ରଡି ମଝିରେ ଅଶରୀରୀମାନଙ୍କ ଅଟ୍ଟହାସ୍ୟ ଶୁଭୁଥାଏ । ଘନ ଘନ ବିଜୁଳି ଆଲୁଅରେ ଭୟାବହ ମୁହଁଟିମାନ ଦିଶିଯାଉଥାଏ ।
କିନ୍ତୁ ରାଜା ବିକ୍ରମାର୍କ ତିଳେ ମାତ୍ର ବିଚଳିତ ବୋଧ ନକରି ପୁନର୍ବାର ସେ ପ୍ରାଚୀନ ବୃକ୍ଷଟି ପାଖକୁ ଲେଉଟି ଆସିଲେ ଓ ବୃକ୍ଷାରୋହଣ କରି ଶବଟିକୁ ଉତାରି ଆଣିଲେ । ତେବେ ସେହି ଶବଟିକୁ ସେ ତାଙ୍କ କାନ୍ଧରେ ପକାଇ ଶୂନ୍ଶାନ୍ ଶ୍ମଶାନ ପଥ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିବା ମାତ୍ରେ ଶବସ୍ଥିତ ବେତାଳ କହିଲା, “ରାଜା! ଏ ଗଭୀର ରାତିରେ ନିଜ ନିରାପତାକୁ ତୁଚ୍ଛ କରି ତମେ ଏଭଳି କାମ କରୁଛ, ଏହା ପଛରେ କୌଣସି ଯୋଗୀ ବା ସନ୍ନ୍ୟାସୀଙ୍କ ହାତ ଆଉ ନାହିଁ ତ? ସେମାନେ ଥରେ ଥରେ ଲୋକଙ୍କ ମତିଭ୍ରମର କାରଣ ହୁଅନ୍ତି । ଗୋଟାଏ ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ଦେଉଛି, ମନଦେଇ ଶୁଣ । ଶୁଣିଲେ ଶ୍ରମଭାର ଲାଘବ ମନେ ହେବ ।”
ଏହାପରେ ସେ ବେତାଳ ଗପିଲା: କଳିଙ୍ଗର ପଶ୍ଚିମ ଅଂଚଳରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ରପୁର ନାମକ ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମ ଥିଲା । ସେହି ଗ୍ରାମରେ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ନାମକ ଯୁବକ ଥାଏ । ସେ ସରଳ ଓ ସଚ୍ଚୋଟ ମଣିଷ ବୋଲି ଗ୍ରାମବାସୀମାନେ ତାକୁ ଶ୍ରଦ୍ଧା କରୁଥାନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ନାସ୍ତିକ ଥିଲା । ସେଥିପାଇଁ ତା’ ବାପା ଟିକିଏ ଚିନ୍ତିତ ଥିଲେ ।
ଦିନେ ଜଣେ ଯୋଗୀ ସେ ଗାଁକୁ ଆସିଲେ । ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ରର ବାପା ତାଙ୍କୁ ନିଜ ଘରକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରି ଆଣିଲେ । ଯୋଗୀ ସହ କଥାବାର୍ତ୍ତା କରି ହୁଏତ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ରର ମତ ବଦଳିଯିବ, ବାପା ଏହି ଆଶା କରୁଥିଲେ ।
ଆଲୋଚନା କରିବା ସକାଶେ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ରର ମଧ୍ୟ ବିଶେଷ ଆଗ୍ରହ ଥିଲା । ସେ ଯୋଗୀଙ୍କୁ ପଚାରିଲା, “ମହାଶୟ! ଭଗବାନ ଅଛନ୍ତି ବୋଲି ପ୍ରମାଣ କ’ଣ?”
ଯୋଗୀ କହିଲେ “ପ୍ରମାଣ? ଏ ଚରାଚର ବିଶ୍ୱ, ତମେ, ମୁଁ, ଆମେ ସମସ୍ତେ ତ ଭଗବାନ ଅଛନ୍ତି, ଏହାରି ପ୍ରମାଣ!”
“ନା, ଆଜ୍ଞା, ଏକଥାରେ ମୋ ମନ ଆଦୌ ମାନୁ ନାହିଁ । ମୁଁ ଭଗବାନକୁ ବିଶ୍ୱାସ କରେ ବା ନ କରେ, ଚରାଚର ବିଶ୍ୱ ରହିଥିବ । ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ, ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ଯଥାବିଧି ହେବ । ମଣିଷ ଜନ୍ମ ହେଉଥିବେ, ମରୁଥିବେ । ଭଗବାନଙ୍କ ସହ ଏସବୁର ସମ୍ପର୍କ କିଛି ଅଛି ବୋଲି ମୁଁ କାହିଁକି ବିଶ୍ୱାସ କରିବି?”
ଯୋଗୀ ନୀରବ ରହିଲେ ଓ କହିଲେ, “ଦେଖ ବାପା! ଭଗବାନ ଅଛନ୍ତି କି ନାହିଁ, ସେ ନେଇ ତମର ମୁଣ୍ଡ ବୁଲାଇବାର କ’ଣ ପ୍ରୟୋଜନ? ଯଦି ବିନା ଭଗବାନ ବିଶ୍ୱାସରେ ଚଳି ଯାଉଛି, ତେବେ ଚଳି ଯାଉ!”
ଯୋଗୀଙ୍କ କଥା ଉପରେ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରଥମେ କିଛି କହିପାରିଲା ନାହିଁ । ତା’ପରେ ସେ କହିଲା, “ମହାଶୟ! ମୋର କିଛି ଦରକାର ନାହିଁ ସତ, କିନ୍ତୁ କୌତୁହଳ ତ ଅଛି ।”
“କୌତୁହଳ ଅଛି ମାନେ ତୁମର ଆବଶ୍ୟକତା ବି ଅଛି । ତମ ଭିତରେ ଭଗବାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଶ୍ରଦ୍ଧା ଅଛି ।”
ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର କହିଲା “ମୋର ବିଶ୍ୱାସହିଁ ନାହିଁ, ଶ୍ରଦ୍ଧା ତ ବହୁ ଦୂରର କଥା । ଯଦି ପାରିବେ, ବିଶ୍ୱାସ ଉପୁଜାଇ ଦିଅନ୍ତୁ ।”
“ବିଶ୍ୱାସ ତ ମୁଁ ଉପୁଜାଇ ପାରିବି ନାହିଁ । ଗୋଟାଏ କାମ କର । ନିର୍ମଳ ହୃଦୟରେ କୌଣସି ଗୋଟିଏ ପ୍ରାର୍ଥନା ପୂରଣ ପାଇଁ ଭଗବାନଙ୍କୁ ନିବେଦନ କର । ତମ ପ୍ରାର୍ଥନା ପୂରଣ ହେବ । ବିଶ୍ୱାସ ବଳେ ଆସିଯିବ ।”
