ଗ୍ରାମର ଏପରି କୌଣସି ଲୋକଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ତାଙ୍କର ଧାରଣା ନ ଥିଲା । ତେଣୁ ସେ ବୈଦ୍ୟଙ୍କ ପାଖକୁ ଯାଇ କହିଲେ, “ମହାଶୟ, ଆପଣ କହିପାରିବେ କି, ଆମ ଗ୍ରାମର ସବୁଠାରୁ ସୁସ୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତି କିଏ?”
ବୈଦ୍ୟରାଜ ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍ ବିନା ଦ୍ୱିଧାରେ କହିଲେ, “ଏହି ଗ୍ରାମରେ ଶତ୍ରୁଘ୍ନଙ୍କ ଠାରୁ ଅଧିକ ନୀରୋଗ ଓ ସୁସ୍ଥ ବ୍ୟକ୍ତି ଆଉ କେହିବି ନାହାଁନ୍ତି । କାହିଁକିନା ସେ କୌଣସି ଦିନବି ମୋ ପାଖକୁ ଔଷଧ ପାଇଁ ଆସିନାହାଁନ୍ତି ।”
ଶତ୍ରୁଘ୍ନ ହେଉଛନ୍ତି ଷାଠିଏ ବର୍ଷରୁ ଉଦ୍ଧ୍ୱର୍ ଆୟୁର ମଣିଷ । କିନ୍ତୁ ସେ ଦେଖିବାକୁ ବେଶ୍ ତାଗ୍ଡା । ସେ ଯେଉଁଆଡେ ଯିବେ, ପାଦରେ ଚାଲିକରି ହିଁ ଯିବେ । ଲୋକେ କହନ୍ତି ଯେ, ଅନ୍ୟ ରୋଗ ତ ଦୂରର କଥା, ସାଧାରଣ ଶର୍ବ୍ଦି, କାଶ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ହେବାର କେହି କେବେବି ଦେଖିନାହାଁନ୍ତି । ଗୁରୁନାଥ ତାଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କରିବା ପାଇଁ ଚାଲିଲେ ।
ଶତ୍ରୁଘ୍ନ ନିଜ ଗୃହ ସମ୍ମୁଖସ୍ଥ ଚଉତରା ଉପରେ ବସିଥିଲେ । ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କ ନିକଟରେ ଗ୍ରାମର ଅନ୍ୟ କେତେଜଣ ମୁଖ୍ୟ ଲୋକ ବି ଥାଆନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ତାଙ୍କୁ କହୁଥାନ୍ତି “ଆମ ଗୃହରେ ହେଉଥିବା ସଙ୍ଗୀତ ଆସରରେ ତୁମେ କାହିଁକି ଯୋଗ ଦେଲନାହିଁ । ଏଣୁ ଭାଉଜ ବହୁତ ମନଦୁଃଖ କଲେ ।”
“ନିଶ୍ଚୟ ଯାଇଥାନ୍ତି, କିନ୍ତୁ ସେଦିନ ମୋର ପ୍ରବଳ କାଶ ହେଉଥିଲା । ସଂଗୀତ ଆସରରେ ବାରମ୍ବାର କାଶିଥିଲେ, ସମସ୍ତଙ୍କ ସଂଗୀତ ରସ-ଆସ୍ୱାଦନରେ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥାଆନ୍ତା । ତେଣୁ ମୁଁ ସେଠାକୁ ନ ଯିବାପାଇଁ ଉଚିତ୍ ମଣିଲି । କିଛି ତୁଳସୀ ପତ୍ର ଓ ମହୁ ସେବନ କରିବାରୁ କାଶ ଭଲ ହୋଇଗଲା ।” ସେହିପରି ଅନ୍ୟ ଜଣେ ଲୋକ ଅଭିଯୋଗ ଆଣିଲେ, ପାଖ ଗ୍ରାମରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଥିବା ତାଙ୍କ ଭାଇଙ୍କ ବିଭାଘର ଉତ୍ସବରେ ଶତ୍ରୁଘ୍ନ ଯୋଗ ଦେଲେ ନାହିଁ । ଶତ୍ରୁଘ୍ନ କହିଲେ, “ପ୍ରବଳ ଥଣ୍ଡା ହେତୁ ମୋର ବାରମ୍ବାର ଛିଙ୍କ ଆସୁଥାଏ । ଶୁଭକାମରେ ଛିଙ୍କିବା ଏକ ଅଶୁଭ ଲକ୍ଷଣ ବୋଲି ଧରାଯାଏ । ଗୋଲମରିଚ, ଅଦା, ସିଝାଇ, ତାର ପାଣି ପିଇଦେଲି । ଏବେ ମୁଁ ଟିକେ ସୁସ୍ଥ ଅଛି ।”
ଶତ୍ରୁଘ୍ନ ଏହିପରି ବିଭିନ୍ନ ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ଆଲୋଚନାରତ ଥାଆନ୍ତି । ତାଙ୍କର ଆଲୋଚନା ଶୁଣି ଗୁରୁନାଥ ଭାବିଲେ, ତାଙ୍କ ପରି ଶତ୍ରୁଘ୍ନ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ପ୍ରକାରର ରୋଗର ଶୀକାର ହେଉଛନ୍ତି । ଖାଲି ପାର୍ଥକ୍ୟ ଏତିକି ଯେ, ଶତ୍ରୁଘ୍ନ ଗୃହ–ଚିକିତ୍ସା ପଦ୍ଧତିରେ ଆରୋଗ୍ୟ ଲାଭ କରୁଛନ୍ତି ଓ ସେ ବୈଦ୍ୟଙ୍କ ଔଷଧ ବ୍ୟବହାର କରୁଛନ୍ତି ।
ସେଠାରୁ ସମସ୍ତେ ପ୍ରସ୍ଥାନ କରିବା ପରେ, ଗୁରୁନାଥ ଶତ୍ରୁଘ୍ନଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କରିଲେ ଓ କହିଲେ, “ମୁଁ ଆପଣଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ କିଛି କଥା ଜାଣିବାକୁ ଚାହୁଁଛି । ସତ କହିଲେ, ଆପଣ କଣ ପ୍ରକୃତରେ ଏତେ ସବୁ ରୋଗର ଶୀକାର ହୋଇଛନ୍ତି, ନା’ ଲୋକମାନଙ୍କର ମନ ରଖିବା ପାଇଁ ଏହିସବୁ ମିଥ୍ୟା କୈଫିୟତ୍ ଦେଲେ ।”
ଶତ୍ରୁଘ୍ନ କହିଲେ, “ଅବଶ୍ୟ ଦରକାର ପଡିଲେ, ମିଥ୍ୟା କୈଫିୟତ୍ ଦେବା କିଛି ଖରାପ କାମ ନୁହେଁ । କିନ୍ତୁ ତୁମେ ଯେଉଁ କହୁଛ–ମୋର ବେମାର ପଡିବା କଥା, ତାହା ମିଥ୍ୟା ଅଟେ । ମୁଁ କେବେ ବି ବେମାର ହୁଏ ନାହିଁ ।”
ଗୁରୁନାଥ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟାନ୍ୱିତ ହୋଇ କହିଲେ “ଏବେ ଆପଣ ପରା ନିଜେ କହୁଥିଲେ, କାଶ, ସର୍ଦ୍ଦି, ଥଣ୍ଡା ଆଦି କେତେ ପ୍ରକାର ରୋଗରେ ପଡି ଥିଲେ । ଏଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ରହି ମୁଁ ନିଜେ ସବୁ ଶୁଣିଛି ।”
