ରାମ କଥା ଶୁଣି ତା’ ବାପ ଓ ଭାଇମାନେ ହସି ଥଟ୍ଟା କଲେ । ସବୁ ଶୁଣିବା ପରେ ମଧ୍ୟ ରାମ ସେ ବିବାହକୁ ଗଲା । ବିବାହର ପୂର୍ବଦିନ ହଠାତ୍ ଗୋପୀର ଭାଗୀଦାର ଚାଷୀ ମରିଗଲା । ସେ ଆଗରୁ କହିଥିଲା କି ଗୋପୀର ଯାହା ଦରକାର ହେବ ସେ ତାକୁ ତାହା ଦେବ । ଏପରି ଅବସ୍ଥାରେ ଗୋପୀ ଆଉ କାହାକୁ ବା ଟଙ୍କା ମାଗିବ । ଏଣୁ ସେ ନୀରବ ରହିଲା ।

                ବର ଓ ବରଯାତ୍ରୀ ଆସି ପହଁଚିଲେ । ବିବାହ ପୂର୍ବରୁ ବରପିତା ଯୌତୁକ ପାଇଁ ଦାବି କରି ବସିଲେ । ରାମ ଗୋପୀର ପରିସ୍ଥିତି ଓ ବନ୍ଧୁର ମୃତ୍ୟୁ କଥା କହି ଯେତେ ବୁଝାଇଲା, ବରପିତା ଆଦୌ ମାନିଲେ ନାହିଁ । ଓଲଟା ସେ କହିଲେ, “ମରିବା ପୂର୍ବରୁ ତା’ଠାରୁ ଟଙ୍କା ଆଦାୟ ହୋଇଛି ନା ନାହିଁ ସେ କଥା କିଏ କହିବ । ତେବେ ଅନ୍ୟ ଏକ ଉପାୟ ଅଛି । ଭାଗୀଦାର ଚାଷ କରୁଥିବା ଅଧ ଏକର, ମୋ ପୁଅ ନାମରେ ଲେଖିଦେଲେ ଯାଇ ପୁଅ ବେଦୀକୁ ଯିବ ।”

                ଗୋପୀ କିଂକର୍ତ୍ତବ୍ୟବିମୂଢ ହୋଇ ପଡିଲା ଓ ଶେଷକୁ ସେ ବରପିତାଙ୍କ କଥାରେ ରାଜି ହୋଇ ଜମି ଲେଖିଦେବାକୁ ଯାଉଛି ଝିଅ ମନୋରମା ଉଠିଆସି କହିଲା, “ବାବା, ତୁମେ ପରା ତାଙ୍କ ସମୁଧି ହେବାକୁ ଯାଉଛ, ଅଥଚ ସେ ତୁମକୁ ମୋଟେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁ ନାହାଁନ୍ତି । ମୁଁ ସେପରି ଲୋକଙ୍କ ଘରେ କିମିତି ବିବାହ ହେବି । ଏ ବିବାହ ଅସମ୍ଭବ । ଏମାନେ ପଇସା ପଛରେ ପାଗଳ ।”

                କନ୍ୟାର ଏପରି କଥା ଶୁଣି ବରପକ୍ଷ ରାଗିଉଠି କହିଲେ, “ଏପରି ଗର୍ବୀ ଓ ମୁହଁଖୋର ଝିଅକୁ କିଏ ବୋହୂ କରି ନେବ? ଆମେ ଯାଉଛୁ । ତୁମେ ଯୌତୁକ ନନେବା ବର ଠିକ୍ କରି ଝିଅ ଦିଅ ।” ଏତିକି କହି ସେମାନେ ସମସ୍ତେ ତମତମ ହୋଇ ଚାଲିଗଲେ । ତାର ଏପରି ଅବସ୍ଥା ଦେଖି ରାମ କହିଲା, “ମୁଁ ପିଲାଦିନରୁହିଁ ମଣିଷର ଗୁଣକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଇ ଆସିଛି । ମୁଁ କେବେବି ଗରିବ ଓ ଧନୀ ମଧ୍ୟରେ ପାର୍ଥକ୍ୟ ଦେଖେ ନାହିଁ । ତୁମ ଝିଅ ମନୋରମାକୁ ମୁଁ ପିଲାବେଳରୁହିଁ ଦେଖି ଆସିଛି । ସେ ଜଣେ ସ୍ୱାଧୀନଚେତା ଝିଅ । ନିଜର ଆତ୍ମ ସମ୍ମାନ ବିଷୟରେ ସେ ଯଥେଷ୍ଟ ସଚେତନ । ତୁମର କୌଣସି ଆପତ୍ତି ନଥିଲେ ମୁଁ ମନୋରମାକୁ ବିବାହ କରିବି । କାରଣ ମଙ୍ଗୁଳା ଝିଅ ହୋଇ ସେ ବସିଛି; ଏଣେ ଶୁଭ ମୁହୂର୍ତ୍ତ ଶେଷ ହୋଇଯିବ । ବିବାହ ପରେ ଯେଉଁ ସବୁ ଅସୁବିଧା ଉପୁଜିବ ସେସବୁର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ମୁଁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ।”

                ଗୋପୀ ତ ଜାଣିଥିଲା ଯେ ରାମର ପିତା ଧନୀ, ପୁଣି ସେ ଦିନେ ତା’ର ମାଲିକ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ । ତେଣୁ ଭୟରେ ସେ ମନା କରିଦେଲା । ରାମ କହିଲା, “ବିବାହ ହୋଇଯାଉ, ତୁମେ ଭୟ କରନାହିଁ ମୋ ପରିବାରର ଲୋକଙ୍କୁ ବୁଝାଇବାର ଦାୟିତ୍ୱ ମୋର ।” ଗୋପୀ ଭୟରେ ନାହିଁ କରୁଥିଲା । କିନ୍ତୁ ମନ ଭିତରେ ତ ସେ ଭାରି ଖୁସି । ବିବାହ ବଡ ଆନନ୍ଦ ଉତ୍ସବ ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ପନ୍ନ ହେଲା । ରାମ ନବବିବାହିତା ପତ୍ନୀ ମନୋରମାକୁ ନେଇ ଘରକୁ ଫେରିଲା । ତା’ ବାପା ରାଗି ମାଗି ମୁସ୍ତେଜ । ଭାଇମାନେ ତା’ର ହସି ଉଡାଇଲେ । ତା’ପରେ ଭଲ କରି ଭତ୍ସର୍ନା କଲେ । ଶେଷକୁ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଭାବିଚିନ୍ତି ତାଙ୍କ ପୁଅକୁ କହିଲେ, “ତୋ ପାଇଁ ମୁଁ ଏ ଗାଁରେ ଆଉ କାହାରିକୁ ମଧ୍ୟ ମୁହଁ ଦେଖାଇ ପାରିବି ନାହିଁ । ତୋର ଭାଗ ସମ୍ପତ୍ତିରୁ କିଛି ଦେଉଛି ସେତକ ନେଇ ତୁ ଏଠାରୁ ବରଂ ପଳାଇ ଯାଇ ଗୋପୀ ସହିତ ରହ ।”

                ରାମ ବାପା ଦେଇଥିବା ଧନତକ ଧରି ସ୍ତ୍ରୀକୁ ନେଇ ପୁଣି ଗୋପୀ ପାଖରେ ପହଁଚିଲା । ସେଠାରେ ସେ ଘର ତୋଳିଲା, ଜମିବାଡିରେ ଫସଲ କଲା । ଦୁଇ ତିନିବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ପାଞ୍ଚ ଏକର ଜମି ସେ କିଣିଲା । କ୍ରମେ ସେ ବି ଧନୀ ହୋଇଗଲା । ଥରେ ବର୍ଷାଋତୁରେ ତୋଫାନ ହୋଇ ସମୁଦ୍ରର ଲୁଣଜଳ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଗ୍ରାମର ଜମି ଉପରେ ମାଡିଗଲା । ଆସନ୍ତା ଦୁଇବର୍ଷ ଧରି ଫସଲ ହେବାର ଆଉ କୌଣସି ସମ୍ଭାବନା ନାହିଁ । ଫଳରେ ସବୁ ଧନୀ ଲୋକେ ଗରିବ ହୋଇଗଲେ । ଗ୍ରାମର ଲୋକମାନେ ଦୂର ସହରକୁ ବା ଅନ୍ୟ ଗ୍ରାମକୁ ପଳାଇଗଲେ । ତାଙ୍କ ଗ୍ରାମରୁ କେତେକ ଲୋକ ଆସି ରାମ ପାଖରେ ଆଶ୍ରୟ ନେଲେ । ରାମ ତା’ର ଘର ଓ ଗାଁ ବିଷୟରେ ଖବର ପାଇ ବାପା ଓ ଭାଇମାନଙ୍କୁ ଖୋଜିବାକୁ ବାହାରି ପଡିଲା । ସାଙ୍ଗରେ ସ୍ତ୍ରୀ ମନୋରମା ଓ ଶଶୁର ଗୋପୀ ।

                ଖୋଜି ଖୋଜି ଶେଷରେ ଦେଖିଲେ ଗ୍ରାମ ଶେଷରେ ନିରାଶ ହୋଇ ଗୋଟିଏ ଗଛ ତଳେ ତିନିଜଣ ଭୋକ ଉପାସରେ ବସିଛନ୍ତି । ପୁଅ ବୋହୂଙ୍କୁ ଦେଖି ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଆଖି ଲୁହରେ ଭରିଗଲା ।

ରାମ ବାପାଙ୍କର ହାତ ଧରି ଉଠାଇଲା ଓ କହିଲା, “ଚିନ୍ତା କରିବାର କିଛି କାରଣ ନାହିଁ । ଏବେ ତ ଦୁଇବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହି ଜମିରେ କିଛି ବି ଫସଲ ହେବ ନାହିଁ । ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୋ ପାଖରେ ରହିବ ଆସ । ଏକାଠି ଆମ ଜମିରେ ଚାଷ କରି ଭଲରେ ରହିବା । ଆମ ମଧ୍ୟରେ କେହି ବି ମାଲିକ ନୁହେଁ ବା କେହି ଚାକର ମଧ୍ୟ ନୁହେଁ ।”

ଗୋପୀ ଓ ମନୋରମା ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ଘରକୁ ଯିବାକୁ ବଡ ନମ୍ର ଭାବରେ ଅନୁରୋଧ କଲେ । ରାମର ଏଭଳି ଉଦାର ଗୁଣ ଦେଖି ତା’ର ବାପା ଓ ଭାଇମାନେ ବଡ ଖୁସି ହେଲେ । ସେହି ମୁହୂର୍ତ୍ତରେ ସେମାନଙ୍କ ମନରୁ ଧନୀ ଗରିବର ଭାବ ଦୂର ହୋଇଗଲା । ଏଥିରୁ ସେମାନେ ଏହା ଉପଲବ୍ଧି କଲେ ଯେ ଖାଲି ଧନହିଁ ଏ ଦୁନିଆରେ ସବୁକିଛି ନାହିଁ । ଉଦାରତା, ଶ୍ରଦ୍ଧା, ଦୟା, ସହୃଦୟତା ଇତ୍ୟାଦି ଭଲ ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ ମଣିଷ ନିଜେ ସୁଖୀ ହୁଏ ଓ ଅନ୍ୟକୁ ବି ସୁଖୀ କରାଏ । ରାମ ସହିତ ବାସ କରି ସମସ୍ତେ ବହୁତ ଭଲରେ ରହିଲେ ।