ଏହିପରି କରୁ କରୁ ଗୋଟିଏ ମାସ ପୂରଣ ହେବାକୁ ମାତ୍ର ଗୋଟିଏ ଦିନ ବାକି ଥାଏ । ଯେମିତି ରାତି ପାହିଲା ବିରବଲ ଚିନ୍ତା କଲେ, କିପରି ସେ ଦରବାରଠାରେ ଗଧକୁ ଦେଇ ଦେବେ ଓ ତା’ପରେ ନିଜକୁ ଗଧ ଦାୟିତ୍ୱରୁ ମୁକ୍ତ କରିବେ ।
ଏହା ଭାବି ବିରବଲ ସେଦିନ ଗଧକୁ ନଦୀକୁ ନେଇ ଭଲଭାବରେ ଗାଧୋଇ ଦେଲେ । ତା’ର ଦେହକୁ ଖୁବ୍ ଚିକ୍କଣ କରି ପୋଛି ଦେଲେ । ମୁଣ୍ଡରେ ଚନ୍ଦନ, ସିନ୍ଦୂର ଦେଇ ବେକରେ ଗୋଟାଏ ଗଜରା ଫୁଲମାଳ ପକାଇ ଗଧକୁ ନେଇ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଦରବାରରେ ଠିଆ କରିଦେଲେ ।
ସମ୍ରାଟ୍ ବିରବଲ ସହିତ ଗଧକୁ ଦେଖି ଖୁବ୍ ଖୁସି ହେବାବେଳକୁ ବିରବଲଙ୍କ ଯେତିକି ବିରୋଧୀ, ଗୋଷ୍ଠି ଥିଲେ ସେମାନେ ଖାଲି ଭାବିବାକୁ ଲାଗିଲେ ଯେ, ବିରବଲ ବୋଧହୁଏ ଗଧକୁ ପାଠ ପଢାଇ ଜିତି ଯାଇଛନ୍ତି, ତାହା ନହେଲେ ଦେଖୁନା ଗଧର ରୂପକୁ, ଏଥିରେ ବି ସେ ଜିତିଗଲା । ବିରୋଧିମାନେ ଏହି କଥା ଭାବିବା ବେଳକୁ ସମ୍ରାଟ୍ ଗଧ ସହ ବିରବଲଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ସିଂହାସନ ଆଡକୁ ଡକାଇ ପଠାଇ କହିଲେ, କ’ଣ ଗଧକୁ ପାଠ ପଢାଇ ଏଠାକୁ ଆଣିଛ ।
ବିରବଲ କହିଲେ – ଦେଖନ୍ତୁ ତ ଛାମୁ! ଏ ତ ସହଜେ ଗଧ, ସତରେ ଯଦି ଆପଣମାନଙ୍କ ପିଲାଙ୍କୁ ଆପଣ ଗଧ ଭାବି ପାଠ ପଢାଇବେ, ଆପଣଙ୍କ ପୁଅ ବି ଏତେ ସହଜରେ ପାଠକୁ ଧରିବ ନାହିଁ । ଏ ପରା ବାସ୍ତବ ଗଧ । ୟାଙ୍କ ପଟ୍ଟା ପାଉତିରେ ପରା ୟାଙ୍କୁ ଆଜୀବନ ଗଧ ତାଲିକାରେ ରଖାଯାଇଛି । ଆପଣଙ୍କ ପୁଅକୁ ଯେପରି ରାଜ କୁମାର କୁହାଯାଉଛି, ୟା ପୁଅକୁ ଗଧ କୁମାର ନ କହି କ’ଣ ଅଶ୍ୱର କୁମାର କୁହାଯିବ । କିନ୍ତୁ ଏତିକି କଥା ଶଳା ଗଧ ହେଲେ ବି ଯାହା ହୋଇ ନ ପାରିବ ତାହା ସେ କରି ଦେଖାଇଦେଲା । ମୁଁ ଭାବୁଛି, ସଂସାରରେ ଯେତେ ଗଧ ଅଛନ୍ତି ଏ ଶଳା ଗଧ ସତରେ ଗଧ ରେତରୁ ଜନମ ହୋଇନାହିଁ । କେଜାଣି ଏ ଗଧର ମା’ଙ୍କର କେଉଁ ଭଲ ପୁରୁଷ ସାଥିରେ ହଠାତ୍ ଯୋଗାଯୋଗ ହୋଇଯାଇଛି । ଗଧ ହେଲେ ବି ସେ ପାଠ ପଢିଲାନା । ହେଲେ ଆପଣ ତ ମାସେ ମାତ୍ର ସମୟ ଦେଇଥିଲେ ଯେତିକି ପଢି ମନେ ରଖିପାରିଲା ସେତିକି ଛାମୁ ପଢାଇଲି ।
ବିରବଲଙ୍କ ଚାତୁରିମା କଥା ଶୁଣି ସମ୍ରାଟ୍ ଭାବିଲେ ୟେ ପରା ବିରବଲ । ସେ କେବେ ହାରିବାର ମନୁଷ୍ୟ ନୁହେଁ । ଆଚ୍ଛା, ବିରବଲ ତୁମେ ଗଧକୁ ପଢାଇଲ, କ’ଣ ପଢାଇଲ କେତେ ଯାଏଁ ପଢାଇଲ ତାହାର ପ୍ରମାଣ ଦିଅ ।
ହଁ ସମ୍ରାଟ୍, ପ୍ରମାଣ ନ ଦେଲେ ଯେ ମୋ ପାଇଁ ମୃତ୍ୟୁଦଣ୍ଡ ଅପେକ୍ଷା କରିଛି ।
ଏହାପରେ ବିରବଲ ସାଥିରେ ଗୋଟାଏ ବଡ ବହିକୁ ଆଣି ସମ୍ରାଟ୍ ସମ୍ମୁଖସ୍ଥ ଟେବୁଲ୍ ଉପରେ ଥୋଇ ଦେଇ ଗଧକୁ କହିଲା, ଏ ଗଧ, ତୁ ଏଥର ଯେତିକି ପଢିଛୁ ତା’ର ପ୍ରମାଣ ସମ୍ରାଟଙ୍କ ଆଗରେ ଦେଖାଇ ଦେ । ମୋତେ ଫାଶୀ ଦଣ୍ଡରୁ ମୁକ୍ତି କର ।
