ସୀତାରାମ ଜଣେ ମଦ୍ୟପ ଥିଲା । ମଦ୍ୟପାନ ପାଇଁ, ସେ ନିଜର ଘର, ଜମିବାଡି ସବୁ କିଛି ବିକିଦେଇଥିଲା । ଉପଯୁକ୍ତ ଚିକିତ୍ସା ଅଭାବରୁ, ତା’ର ପତ୍ନୀ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲା । ଏପରିକି ନିଜର ଏକମାତ୍ର ସନ୍ତାନ ରାଜୁକୁ ମଧ୍ୟ ସେ ପଡୋଶୀ ଚରଣକୁ ବିକିଦେଇଥିଲା । ପ୍ରତିବଦଳରେ ଚରଣ ସୀତାରାମକୁ ପିଇବା ପାଇଁ ପଇସା ଦିଏ ।
ସମୟକ୍ରମେ ସୀତାରାମର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଲା । ପିତାଙ୍କ ଦାହ-କ୍ରିୟା ସମାପ୍ତ ପରେ ରାଜୁ ଚରଣକୁ ନିଜ ଦୁଃଖ ଜଣାଇ କହିଲା, “ମାଲିକ, ଏତେଦିନ ଧରି ଆପଣ ମୋତେ ଯେଉଁ ପ୍ରକାର ସାହାଯ୍ୟ କରି ଆସିଛନ୍ତି, ତାହା ମୁଁ କେବେବି ଭୁଲିବି ନାହିଁ । ଏଇ ଗ୍ରାମରେ ମୋର ମା’ଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା । ଏବେ ପୁଣି ପିତାଙ୍କର ବି ଦେହାନ୍ତ ହେଲା । ମୁଁ ଅନାଥ ହୋଇଗଲି । ମୋ ପକ୍ଷରେ ଏଠାରେ ରହିବା ବଡ ଦୁଃଖଦାୟକ । ତେଣୁ, ମତେ କେହି ଚିହ୍ନି ନ ଥିବା ଜାଣି ନ ଥିବା ଏପରି କୌଣସି ସ୍ଥାନକୁ ମୁଁ ଚାଲିଯିବି ତେବେ ହୁଏତ ମୋର ମନକୁ ଟିକେ ଶାନ୍ତି ମିଳିପାରେ ।”
ଚରଣ ସହାନୁଭୂତି ପ୍ରକଟ କରି କହିଲା, “ତୋର ମନର କଷ୍ଟ ମୁଁ ବୁଝିପାରୁଛି । କିନ୍ତୁ ମୁଁ ନାଚାର । ତୋ’ ବାପା, ମଦ ପିଇବା ପାଇଁ ସବୁ ସମ୍ପତ୍ତି ବିକ୍ରୀ କରିଦେଲା । ତା’ପରଠାରୁ ମୁଁ ତୁମ ବାପାପୁଅ ଦୁହିଁଙ୍କର ଖର୍ଚ୍ଚ ବହନ କରି ଆସୁଛି । ଏଇ ବାବଦରେ ମୋର କେତେ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ ହେଲାଣି, ତା’ର ହିସାବ କ’ଣ ତତେ ଜଣାଅଛି କି?”
ରାଜୁ ପଚାରିଲା, “ତେବେ ମତେ କ’ଣ କରିବାକୁ ପଡିବ, କୁହନ୍ତୁ?”
“ତୋର ବାପା ତତେ ଚାକର ରୂପେ ମୋତେ ବିକ୍ରୟ କରିଦେଇଛି । ତଥାପି ବି ମୁଁ ତୋତେ ଚାକର ସ୍ତରରେ କେବେବି ଦେଖିବି ନାହିଁ, କି ଏପରି ବ୍ୟବହାର କରିବି ନାହିଁ । ଦିନକୁ ଦୁଇ ବକ୍ତ ଖାଇବାକୁ ଦେବି । ବାସ୍, ଏବେ ମୋ ଘରର ସବୁକାମର ଦାୟିତ୍ୱ କେବଳ ତୋ ଉପରେ । ଯଦି ତୁ ଏହା ଚାହୁଁନାହୁଁ, ତେବେ ମୋର ମାତ୍ର ତିନୋଟି କାମ କରିଦେଲେ, ତତେ ମୁଁ ସବୁଦିନ ପାଇଁ, ଏ ଗୋଲାମୀରୁ ମୁକ୍ତି ଦେବି ।” ତାଙ୍କର ଏକଥା ଶୁଣି ରାଜୁ ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍, ସେ ତିନୋଟି କାମ କ’ଣ ତାହା ଜାଣିବା ପାଇଁ ଚାହିଁଲା ।
ଗ୍ରାମ ସୀମାନ୍ତରେ ଥିବା ପାହାଡିଆ ଅଂଚଳରେ, ଚରଣର ଚାରି ଏକର ଶୁଷ୍କ ଜମି ଥିଲା । ଏଥିରେ କିଛି ଫସଲ ହେଉ ନଥିଲା, କିମ୍ବା ତା’କୁ ସେହି କାରଣରୁ କେହି କ୍ରୟ କରୁ ନ ଥିଲେ । ଏହି ଜମିରୁ ଫସଲ ଉତ୍ପନ୍ନ କରିବା, ରାଜୁର ପ୍ରଥମ କାମ ଥିଲା ।
ରାଜୁ ନିରାଶାରେ କହିଲା “ଯେଉଁ କ୍ଷେତ ଶୁଷ୍କ, ଅଫଳନ୍ତି, ମୁଁ ସେଠାରେ କିପରି ଫସଲ ଫଳାଇ ପାରିବି? ଏପରି କାମ ମତେ ଅର୍ପଣ କରିବା, ଆପଣଙ୍କୁ ଶୋଭା ପାଉନାହିଁ ।”
“ପରିଶ୍ରମୀ ଲୋକପାଇଁ କୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟ ଅସାଧ୍ୟ ନୁହେଁ । ଯେ କୌଣସି ପ୍ରକାର କ୍ଷେତରୁ ଫସଲ ଉପୁଜିବା ସମ୍ଭବ । ତୁ ମୁକ୍ତ ହେବାପାଇଁ ଚାହୁଁଛୁ ତ, ପରିଶ୍ରମ କରିବାକୁ ପଡିବ । ମୁଁ ଏଥିପାଇଁ ତତେ ବାଧ୍ୟ କରୁନାହିଁ । ଫଇସଲା, ତୋ ହାତରେ ।” ଚରଣ ଚତୁରତାର ସହ ଏତିକି କହିଲା ।
ରାଜୁ ସେ କାମ ହାତକୁ ନେଲା ଓ ସେ ଶୁଷ୍କ ଭୂମିକୁ ସବୁଜ କରିବା ପାଇଁ କଠିନ ପରିଶ୍ରମ ଆରମ୍ଭ କଲା । ଦିନେ ସେ ଜମି ଖୋଳୁ ଖୋଳୁ ଝଣଝଣ ଶବ୍ଦ ଶୁଭିଲା । ଆଚମ୍ବିତ ହୋଇ ସେ ଆଉଟିକେ ଗଭୀରକୁ ଖୋଳିଲା । ତହିଁରୁ ଗୋଟିଏ ତମ୍ବାପାତ୍ର ମିଳିଲା । ପାତ୍ରର ଘୋଡଣୀଟି ଖୋଲିଦେବାରୁ, ସେଥିରୁ ଧୁଆଁ ବାହାରିଲା । ଚାହୁଁ ଚାହୁଁ, ସେହି ଧୁଆଁ କୁଣ୍ଡଳୀ ଭୂତର ଆକାର ନେଇ ପଚାରିଲା, “କୁହ, ତୁମର କ’ଣ ଦରକାର? ମୁଁ ତୁମର ଇଚ୍ଛା ଅବଶ୍ୟ ପୂରଣ କରିବି ।”
