ସେ ଯେତେଶୀଘ୍ର ସମ୍ଭବ ଗୋଡ ଛିଂଚାଡି ଦେଲା । ସାପ କୁଳରେ ଛିଟିକି ପଡି ବୁଦା ଭିତରକୁ ଚାଲିଗଲା । କିନ୍ତୁ ମୋହନ ତା’ର ଗୋଡକୁ ଭଲଭାବେ ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖେ ତ ସାପଦାନ୍ତ ବସିବା ଭଳି ଚିହ୍ନ ରହିଛି । ଏସବୁ ଦେଖି ତା’ ହାଲୁକ ଶୁଖିଗଲା । ସେ “କିଏ ଅଛ!” ବୋଲି ଚିତ୍କାର କରି ନଈ କୂଳେ କୂଳେ ଦୌଡିଲା ।
ହଠାତ୍ ଜଣେ ବନବାସୀ ସର୍ଦ୍ଦାର ଉପରେ ତା’ ଆଖି ପଡିଲା । ସେ ବ୍ୟାକୁଳ ଭାବରେ ପଚାରିଲା, “ସାପ କାମୁଡି ଦେଇଛି । ଏଠାରେ କେହି ବିଷ ହରଣ କଲାଭଳି ମଣିଷ ଅଛନ୍ତି?”
ବନବାସୀ ସର୍ଦ୍ଦାର ପଚାରିଲା “ମୁଁ ଅଛି । ଚିନ୍ତା କ’ଣ? ସଙ୍ଗେ ସଙ୍ଗେ ଭଲ କରିଦେବି । କିନ୍ତୁ, ବାବୁ, ତମ ପାଖରେ ଯାହା ଯେତେ ଧନଦୌଲତ ଅଛି ସେସବୁକୁ ତମକୁ ମୋତେ ଦେଇ ଦେବାକୁ ହେବ । ରାଜି?”
ସେତେବେଳକୁ ଯନ୍ତ୍ରଣାରେ ସେ ଭାରି କାତର ହେଲାଣି । ବିନା ଚିକିତ୍ସାରେ ବଂଚିବାର ଆଶା ଆଉ ତା’ର ନାହିଁ । ତେଣୁ ପକେଟରେ ଥିବା ସୁନାରୁ ମୁଠାଏ ବାହାର କରି ସେ ସେହି ସର୍ଦ୍ଦାରକୁ ଦେଲା ।
ସର୍ଦ୍ଦାର କହିଲା “ନା, ବଂଚିବାର ଆଶାଥିଲେ ସବୁ ଦେବାକୁ ପଡିବ!”
ଅଗତ୍ୟା ମୋହନ ସବୁ ବାହାର କରିଦେଲା । ସର୍ଦ୍ଦାର ତାକୁ ଖଣ୍ଡିଏ ଚେର ଖୁଆଇ ଦେଇ ଝାଡଫୁଙ୍କ କଲା । ଫଳରେ ମୋହନ ଦଶମିନିଟ୍ ଭିତରେ ନିଜକୁ ପୁରା ସୁସ୍ଥ ଅନୁଭବ କଲା ।
ସର୍ଦ୍ଦାର ଚାଲିଗଲା । ମୋହନ କିଛି ସମୟ ବିଶ୍ରାମ କରି ପୁଣି ଆଶ୍ରମ ଆଡେ ସେ ଚାଲିଲା ।
ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ପଚାରିଲେ, “କ’ଣ ହେଲା? କୁଆଡେ ଆସିଲ?”
ମୋହନ କହିଲା “ମହାଶୟ ମୋତେ ଆଶ୍ରମରେ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ ଓ ଶିକ୍ଷା ଦିଅନ୍ତୁ ।”
ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ଦୀର୍ଘନିଃଶ୍ୱାସ ଛାଡି କହିଲେ, “ନା ବାପା, ଶିକ୍ଷା ପ୍ରତି ତମର ମୋଟେ ଆଗ୍ରହ ନାହିଁ । ତମେ ଖାଲି ଶିକ୍ଷାକୁ ଉପାର୍ଜନର ପନ୍ଥା ହିସାବରେ ବିଚାରୁଛ । କିନ୍ତୁ ଜଣେ ତ ଶହେ ଉପାୟରେ ମଧ୍ୟ ଧନ ଉପାର୍ଜନ କରିପାରେ । ଶିକ୍ଷା କ’ଣ ଦରକାର? ଯାହାର ଜ୍ଞାନ ପାଇଁ ତୃଷ୍ଣା ଅଛି, ଶିକ୍ଷା ଲାଭ ଦିଗରେ କେବଳ ତାହାରି ହିଁ ସର୍ବନିମ୍ନ ଯୋଗ୍ୟତା ଅଛି ବୋଲି ଆମେ ବିଚାର କରୁ । ଯାହାର ସତ୍ୟ କ’ଣ ଜାଣିବା ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ଅଛି, ତାହାର ଶିକ୍ଷା ପାଇଁ ବିଶେଷ ଯୋଗ୍ୟତା ଅଛି ବୋଲି ଆମର ମତ । ତମର ତ ସର୍ବନିମ୍ନ ଯୋଗ୍ୟତା ବି ନାହିଁ ।”
ମୋହନ ପଚାରିଲା “ଆଜ୍ଞା, ଆପଣ ମୋତେ ଥରେ ପରୀକ୍ଷା କରୁନାହାଁନ୍ତି?”
ତା’କଥାରେ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ହସିଲେ । “ପରୀକ୍ଷା ହୋଇ ସାରିଛି!” ବୋଲି ସେ କହିଲେ ।
ମୋହନ ଚାଲିଗଲା । ଆଶ୍ରମ ବାହାରେ ସେହି ସର୍ଦ୍ଦାର ଉପରେ ହଠାତ୍ ତା’ର ଆଖି ପଡିଗଲା । ଜଣେ ଆଶ୍ରମବାସୀଙ୍କୁ ସେ ପଚାରିଲା, “କିଏ ଇଏ?”
“ସେ ଏଠାରେ ଆମ ଇନ୍ଦ୍ରଜାଲ ବିଦ୍ୟାର ଶିକ୍ଷକ । କୌଣସି କାରଣରୁ ସେ ଆଜି ବନବାସୀ ସର୍ଦ୍ଦାର ବେଶ ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି ।”
ମୋହନ ଏଥର ବୁଝିଲା, କିପରି ଭାବରେ ତା’ର ପରୀକ୍ଷା ନିଆ ଯାଇଛି । ବିତ ଥିଲା, ପୁଣି ଚାଲିଗଲା । କିନ୍ତୁ ସେ ବିଦ୍ୟା ଅର୍ଜନ କରିଥିଲେ ତାହା ଆଉ ଚାଲିଯାଉ ନଥାନ୍ତା! ବଡ ଭୁଲ୍ ହୋଇଗଲା!
