ତହୁଁ ପାତ୍ରେ ଟିକିଏ ତେଜରେ କହିଲେ, “ମୋର ଆଉ ଦୁଇ କନ୍ୟା ସକାଶେ ତ ମୁଁ ରୋକଠୋକ ଦୁଇହଜାର ପାଇଛି; ସେଇଟା ତ ତୁମ ଆଗର କଥା; ଫେର୍ ଏପରି ଅନ୍ୟାୟ କଥା କିଆଁ କହୁଛ?”
ମିଶ୍ରେ କହିଲେ, “ସେକଥା ଆଉ ଏକଥା ମଧ୍ୟରେ ଢେର୍ ତଫାତ୍ । ସେ ବର ଯୋଡାକର ବୟସ ଷାଠିଏ ଷାଠିଏ ହୋଇଥିଲା, ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ସେ ଦୁହେଁଯାକ ଥିଲେ ଦୋଜବର । କନ୍ୟା ଯୋଡିକ ରାଣ୍ଡ ହୋଇ ବର୍ତ୍ତମାନ କିପରି ଦୁଃଖରେ ଅଛନ୍ତି, ଦେଖୁ ଛନ୍ତିତ? ଏଣେ ଦେଖନ୍ତୁ, ବିରେଇ ତ କାଲିକା ପିଲା ।”
ପାତ୍ରେ ଖପାଟା ହୋଇ କହିଲେ, “ହୋଇହେ ମିଶ୍ରେ! ତୁମେ ତ ପାଠୁଆ ଲୋକଟା ହୋଇ ଏପରି ଅନ୍ୟାୟ କଥାଟା କିମିତି କହିଲେ ହେ? ଆରେ, ସେମାନଙ୍କ କପାଳରେ ଥିଲା ତେଣୁ ସେମାନେ ରାଣ୍ଡ ହେଲେ । ମୁଁ କ’ଣ ସେମାନଙ୍କୁ କହିଥିଲି ରାଣ୍ଡ ହୁଅ ବୋଲି? ବାପ ଜନ୍ମ ଦେଇଛି ବୋଲି କ’ଣ କର୍ମ ବି ଦେଇଛି?”
ମିଶ୍ରେ – “ଯାଉ ସେ କଥା, ଆପଣଙ୍କ ସାଙ୍ଗରେ ବୋଲାବୋଲି କରିବି କ’ଣ । ଆପଣ ଛେଉଣ୍ଡକୁ ଟିକିଏ ଦୟା କରନ୍ତୁ, ସେହି ପାଂଚଶରେ ମଙ୍ଗିଯାନ୍ତୁ ।”
ପାତ୍ରେ – “ହକ୍ ବ୍ୟବହାରରେ ଦୟାମାୟା ଗୋଟେ କ’ଣ ମିଶ୍ରେ? ହଁ, ଆଉ ଗୋଟାଏ କଥା ବୁଝ! ମୋର ତ ଆଉ ଦି’ ଝିଅଙ୍କର ବୟସ ତାଙ୍କ ବାହାଘର ବେଳକୁ ୯ ବର୍ଷ ଲେଖାଏଁ ହୋଇଥିଲା, ମାତ୍ର ଏ ତ ଚଉଦ ବର୍ଷର ଝିଅ; ଯିମିତି ସେ ଯିବ ସିଧା ଈଶାଣରେ ପଶିବ । ଆମ ପନ୍ଥାରେ ଏଡେ ବଡ କନ୍ୟା କାହିଁ? ୟା ପିଛା ଭାତ ଲୁଗାରେ ମୁଁ କେତେ ଟଙ୍କା ସାରିଲିଣି? ପାଂଚଶ କହୁଛ – ଶିବପୁରର ଦୀନୁ ପରିଡା ଓ ଗୋବିନ୍ଦପୁରର ଶ୍ୟାମ ମହାପାତ୍ର ଟଙ୍କା ଥଳି ଧରି ଆସି ମୋ ଦୁଆରେ ବସିଗଲେ, ସେତେବେଳେ ପାଂଚଶରେ ନ ଦେଇ ଏବେ ଦେବି କିଆଁ? ଆଉ ଗୁଡାଏ ବଜର ବଜର କରନା ମିଶ୍ରେ, ହଜାରେ ହେଲା ତ ବସ, ନୋହିଲେ ସିଧା ଦାଣ୍ଡ ପଡିଛି ।”
କମଳୀ କବାଟ କଣରେ ବସି ଏସବୁ କଥା ତ ସେ ଶୁଣୁଥିଲା । ସେ ଏତେବେଳେ ସବୁ କଥା ବୁଝିଲାଣି; ଭଉଣୀମାନଙ୍କ ଅବସ୍ଥା ନିଜ ଆଖିରେ ତ ସେ ଦେଖିଛି, ଆଉ ଜଣାଯାଏ ବିରେଇକୁ ସେ ବି ବହୁତ ଭଲପାଏ । ଟଙ୍କା ଦରଦାମ୍ ନ ପଟିବାରୁ ମିଶ୍ରେ ସେଠାରୁ ଉଠିଗଲେ । କମଳୀ ବିରେଇ କଥା ଭାବି ଭାବି ତୁନି ତୁନି ଢେର୍ ସେ କାନ୍ଦଲା । ଦୁଇ ତିନି ଦିନ ହେଲା ଖିଆପିଆ ଛାଡିଲାଣି ସେ, ଖାଲି କାନ୍ଦୁଛି । ତା’ର ତ ଆଉ ମା ନାହିଁ, ତା ମନ କଥା କିଏ ବୁଝୁଛି? ଶେଷରେ ଖୁବ୍ ଗୋଟାଏ ସେ ହିମତ ବାନ୍ଧିଲା । ଗାଁର ଲେଖାଯୋଖା ଅପିଆଈକୁ ସେ ଧରିଲା । ମନର କଥା ତାଙ୍କୁ ଫିଟାଇ କହିଲା, “ଆଈ! ବାପା ଟଙ୍କା ଲୋଭରେ ଗୋଟାଏ ବୁଢାବରକୁ ମୋତେ ବିଭା ଦେଲେ ମୁଁ ପୋଖରୀକୁ ଡେଇଁ ପଡିବି ।” ଅପିଆଈ ଆସି ରାଘବ ପାତ୍ରକୁ କମଳୀ କଥା କହିବାରୁ ପାତ୍ରେ ଖୁବ୍ ଗୋଟାଏ ଖପା ହୋଇ ତାଙ୍କ ଝିଅକୁ ଢେର୍ ଗାଳିଦେଲେ । “ମୁଁ ତୋତେ ଚଉଦ ବରଷ କାଳ ଖୁଆଇ ପିଆଇ ବଢାଇଲି – ଆଜି କ’ଣ ନା ପାଣିକି ତୁ ଡେଇଁ ପଡିବୁ? ମର; ଦେଖେଁ ଭଲା ତୁ କେମିତି ମରିବୁ? ଚଉଦ ବରଷକାଳ ଖାଇଛୁ ପିଉଛୁ, ଭାତ ଲୁଗା ଦାମ୍ ପାଂଚଶ ଟଙ୍କା ଗଣି ଥୋ – ତା ବାଦେ ଯାଇ ତୁ ମରିବୁ ତ ମର ଯା; ମୋର ମନା ନାହିଁ ।”
ପାତ୍ରେ ରାଗମୁହଁରେ ଝିଅଟାକୁ ଗାଳିଗୁଲଜ କଲେ ସିନା, ହେଲେ, ରାତିରେ ବସି ଢେର୍ ଚିନ୍ତା କଲେ ସେ । ଝିଅଟାର ଖିଆପିଆ ନାହିଁ; ମଲାଟା ପରି ସେ ପଡିଛି । ସତକୁସତ ମନ ଦୁଃଖରେ ଯେବେ ସେ ମରିବ, ତେବେ ଯାହା ଖାଲି ମୂଳ ବୁଡିବ ସିନା! ଖୁବ୍ ଆଖି ଫେରାଇ ସେ ଦେଖିଲେ, ଜାତି ଭିତରେ ଦୋଜବର ବା ଅଭିଆଡା ଆଉ କେହିବି ନାହିଁ । ଏଣିକି ଏ ଝିଅଟାକୁ ପୋଷିବା ଖର୍ଚ୍ଚାନ୍ତ କଥା । ତହିଁ ଆରଦିନ ସକାଳେ ପାତ୍ରେ ମିଶ୍ରଙ୍କୁ ଡାକି ପଠାଇଲେ । ଆଜି ପାତ୍ରଙ୍କ କଥା ଖୁବ୍ କଅଁଳ – ଠିକ୍ ସାକୁଲାସାକୁଲି ଭଳି । ଦୁଇ ଜଣ ବସି ଦରଦାମ୍ ଠିକ୍ କରିନେଲେ । ଶେଷରେ ସାତଶହ ଟଙ୍କାରେ ଯାଇ କଥା ଛିଡିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ ଗାଆଁର ପାଂଚ ଭଲଲୋକଙ୍କ ଆଗରେ ବିରେଇ ଦେବ ଦୁଇଶ ଟଙ୍କା, ବାକି ପାଂଚଶ ବେଦୀମୁଣ୍ଡରେ ସେ ଦେବ ।
ବିରେଇ ହିସାବ କରି ଦେଖିଲା, କନ୍ୟାସୁନା ପଡିବ ସାତଶ, ବିଭାଖର୍ଚ୍ଚ ତିନିଶରୁ ଯମା ଊଣା ନୁହେଁ; ଗାଏ ଦୁଇ ପଦକୁ ହଜାରେ । ଘର ଭିତରେ ପୋତାପୋତି କରି ଯାହା ବି ସେ ରଖିଥିଲା, ଖୋଳାଖୋଳି କରି ତାକୁ ସେ କାଢିଲା । ସବୁ ଟଙ୍କାପଇସା ମିଶାଇ ଟ୬୬୦ । ମଲା ଯା, ଆହୁରି ଯେ ଚାଳିଶ ଲୋଡା । ଦୁଇଶ ଟଙ୍କା ଘରୁ ତ ସେ କାଢିଦେଲାଣି, ବିଭା ବନ୍ଦ କଲେ ସେ ଦୁଇଶହର ଆଶା ବି ଛାଡିବାକୁ ହେବ ତାକୁ । ହେଉ, ପଛନ୍ତେ ବୁଝାବୁଝି । ଘରେ ବିହନ ଭାଗ ରଖି ଧାନସବୁ ସେ ବିକିଦେଲା । ତୁଚ୍ଛା ହଳିଆ ବଳଦ ହଳେ ରଖି ଗୋରୁଗୁଡାକ ବି ସେ ବିକି ପକାଇଲା ।
