ଏହି ସମୟରେ ଜଣେ ସୁନ୍ଦର ଯୁବକ ସେଠାରେ ଆସି ଉପସ୍ଥିତ ହୋଇ ମୁରଲୀନାଥଙ୍କୁ ପ୍ରଣାମ କଲା । ମୁରଲୀନାଥ ତାଙ୍କୁ ଚିହ୍ନି ନ ପାରି ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ, “ଆପଣ କିଏ?”
ତା’ପରେ ସେ ଯୁବକ ଜଣକ ହସି ହସି କହିଲେ, “ମୋର ନାମ ହେଉଛି ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟ । ଗୀତାଦେବୀଙ୍କ ଘର ନିକଟରେ ଆମ ଘର । ମୁଁ ଆପଣଙ୍କୁ ବିବାହ ସମୟରେ ଦେଖିଥିଲି । ଆପଣଙ୍କର କବି ପ୍ରତିଭା ମୋର ଆଉ ଅଗୋଚର ନାହିଁ । ଆପଣଙ୍କୁ ଏଠାରେ ଦେଖି, କବିତାଟିଏ ଶୁଣିବାର ଲୋଭ ସମ୍ବରଣ କରି ନ ପାରି ମୁଁ ଏଠାକୁ ଆସିଛି । ଦୟାକରି ଆପଣ ମୋତେ ନିରାଶ କରନ୍ତୁ ନାହିଁ ।”
ମୁରଲୀନାଥ, କଣ କରିବେ କିଛି ଭାବିପାରୁ ନ ଥାନ୍ତି । ଏହା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟ ପୁନଶ୍ଚ କହିଲେ, “ମନେ ହେଉଛି, ଆପଣ ଖୁବ୍ ବିବ୍ରତ ଓ ଚିନ୍ତିତ ରହୁଛନ୍ତି । ଏପରି କିଛି ଘଟଣା ଘଟିଛି କି, ଯାହା ଆପଣଙ୍କର ମାନସିକ ଓ ଶାରିରୀକ ଅବସ୍ଥାକୁ ଶୋଚନୀୟ କରିଛି?”
ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟଙ୍କର ଏଭଳି ମଧୁର ଓ କୋମଳ କଥାରେ ମୁରଲୀନାଥ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଭାବିତ ହେଲେ । ସେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ କବିତା ଶୁଣିବା ପାଇଁ ଆଗ୍ରହୀ । ତେଣୁ ସେ ସ୍ଥିର କଲେ ଯେ, ନିଜର ସବୁ ମନକଥା ତାଙ୍କୁ ସେ ଖୋଲି କହିବେ ।
ମୁରଲୀନାଥଙ୍କ ଠାରୁ ସବୁକଥା ଶୁଣିବା ପରେ ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟ ହସି ହସି କହିଲେ, “ଆପଣଙ୍କ ସମସ୍ୟାର ପ୍ରତିକାର ପାଇଁ ମୁଁ ଏକ ଉପାୟ ବତାଇ ପାରେ ।” ତାଙ୍କ କଥା ଶୁଣି ମୁରଲୀନାଥ ବଡ ଆତୁରତାର ସହିତ ପଚାରିଲେ, “ତାହା କ’ଣ?”
“ପ୍ରଥମେ, ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରତି ଆପଣଙ୍କର ଯେଉଁ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ ଅଛି, ତାହା ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେବା ଏକାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ । ଜଣେ ରାଜବଂଶରେ ଜନ୍ମ ନେବା ହେତୁ ତା’ଠାରେ ରାଜସୁଲଭ ଦର୍ପ ଅଭିମାନ ରହିବାଟା ତ ସ୍ୱାଭାବିକ । କିନ୍ତୁ ଇତିହାସରେ ଏପରି ଅନେକ ରାଜାଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟାନ୍ତ ରହିଛି, ଯେଉଁମାନେ କି କବି, ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କୁ ଉଚ୍ଚାସନ ପ୍ରଦାନ କରିଛନ୍ତି । ଆପଣଙ୍କ ପରି ସରସ୍ୱତୀ ପୁତ୍ରମାନଙ୍କର ପାଦ ପ୍ରକ୍ଷାଳନ କରିଛନ୍ତି । କବି ଓ ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ ଶାରଦା ରୂପରେ ଉପାସନା କରିଛନ୍ତି । ଏହି ସତ୍ୟ ତ ଆପଣଙ୍କୁ ଅଜ୍ଞାତ ନ ଥିବ ।” ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟ ଗମ୍ଭୀରତାର ସହିତ ଏହା କହିଲେ ।
ତାଙ୍କ କଥାରେ ଥିବା ସତ୍ୟକୁ ମୁରଲୀନାଥ ଉପଲବ୍ଧି କଲେ । ଆତ୍ମ-ସମୀକ୍ଷା କରୁକରୁ, ସେ ନିଜର ଭୁଲ୍ ବୁଝିପାରିଲେ ।
ମୁରଲୀନାଥଙ୍କର ଏହି ପରିବର୍ତ୍ତନ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟ ଅତ୍ୟନ୍ତ ସୁଲଳିତ କଣ୍ଠରେ; ଏକ ଭାବପୂର୍ଣ୍ଣ କବିତା ଗାନ କଲେ, ଯାହାର ଭାବାର୍ଥ ଏହିପରି –
“ଯମୁନାର ବାଲୁକାରାଶି ଉପରେ ଉପବେଶନ କରି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ମଧୁର ସ୍ୱରରେ ବଂଶୀବାଦନ କରୁଥିଲେ । ଏହି ସୁମଧୁର ବଂଶୀସ୍ୱନରେ ମୁଗ୍ଧ ହୋଇ, ଯମୁନା ନଦୀର ଜଳରାଶି ଉତଫୁଲ୍ଲିତ ହୋଇ ଉଠୁଥାନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ନଦୀକୂଳରେ ଥିବା ଏକ ବାଉଁଶ ବଣର କିଛି ବାଉଁଶ, ତାଙ୍କର ଜାତିର ଏକ ବାଉଁଶରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ବଂଶୀର ଏହି ସୌଭାଗ୍ୟରେ ଇର୍ଷାନ୍ୱିତ ହୋଇ ପଡୁଥାନ୍ତି । ସେମାନେ ଚାହୁଁଥାନ୍ତି, ଯେପରି ଏହି ସୁମଧୁର ବଂଶୀଧ୍ୱନି ଯମୁନାଙ୍କ କାନରେ ନ ପଡୁ । ତେଣୁ ବାଧା ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ସେମାନେ ଉନ୍ମାଦଙ୍କ ପରି, ଏପଟ ସେପଟ ହଲି ଦୋହଲି, ରାଗହୀନ ବେତାଳିଆ ସ୍ୱର ଗୁଡିଏ ସୃଷ୍ଟି କରିବାରେ ଲାଗିଥାନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ଏପରି ଇର୍ଷାଳୁ ଆଚରଣ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ପ୍ରଥମେ ଯମୁନା ଖୁବ୍ ରାଗିଗଲେ । ମାତ୍ର ପରକ୍ଷଣରେ ଏପରି ବୁଦ୍ଧିହୀନତାକୁ ଦେଖି ସେ ତାଙ୍କ ମନେ ମନେ ହସିଉଠିଲେ । ବାଉଁଶ ବଣର ବେସୁରା ଗୀତ ଶୁଣିବା ପରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ବଂଶୀସ୍ୱନ ତାଙ୍କୁ ଅଧିକ ମଧୁର ଲାଗିଲା । ତେଣୁ ସେ ଆନନ୍ଦରେ ଅଧୀର ହୋଇ ମୁରଲୀଧରଙ୍କ ପାଦ ଛୁଇଁବାକୁ, ଜଳରାଶିକୁ ଆହୁରି ବିସ୍ତାରିତ କରି କୂଳ ଆଡକୁ ପ୍ରବାହିତ ହେଲେ । ଯମୁନାନଦୀ ସଦୃଶ ଗମ୍ଭୀର ଓ ଉଚ୍ଚ ଆଦର୍ଶ ସମ୍ପନ୍ନ ରାଜା କମଳଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ସଦା ପ୍ରେମ ଦୃଷ୍ଟିରେ ଦେଖୁ ଥାଆନ୍ତୁ ।”
