ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟଙ୍କ କବିତା ଶୁଣି ମୁରଲୀନାଥ ତାଳି ମାରି ତାଙ୍କୁ ଅଭିବାଦନ ଜଣେଇଲେ, “ସାବାସ୍ ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟ । ମୋ’ ମନରେ ଗର୍ବ ଥିଲା ଯେ, ମୋ ପରି ପ୍ରକୃତି ବର୍ଣ୍ଣନା ଶୈଳୀରେ କବିତା ରଚନା କରିପାରିବା ଲୋକ ଆଉ କେହିବି ନାହାଁନ୍ତି । ଆଜି ମୋର ସେହି ଗର୍ବ ଧୂଳିସାତ ହେଲା । ଅତି ଅଦ୍ଭୁତ ଓ ଚମତ୍କାର ଶୈଳୀରେ ତୁମେ ଯେପରି ଭାବ ପ୍ରକାଶ କଲ, ତା’ର କୌଣସି ତୁଳନା ନାହିଁ ।” ଏପରି କହି ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟଙ୍କର ସେ ଭୁରିଭୁରି ପ୍ରଶଂସା କଲେ ।
ତାଙ୍କ କଥାରେ ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟ ନମ୍ରତାପୂର୍ବକ ନିଜ ମୁଣ୍ଡ ତଳକୁ କରି କହିଲେ, “ଏହି କବିତା, ଆପଣଙ୍କ ପାଇଁ ହିଁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଛି ।”
ମୁରଲୀନାଥ ଚିନ୍ତିତ ହୋଇ କହିଲେ “ମୁଁ ତ ଏହା ଲକ୍ଷ୍ୟ କରୁଛି । କିନ୍ତୁ ଏହାର ଅର୍ଥ କ’ଣ ମୋ ପ୍ରତି ଇର୍ଷାପରାୟଣ ଅନ୍ୟ କେହି କବି ରାଜାଙ୍କୁ ଏପରି କୁମନ୍ତ୍ରଣା ଦେଇଛନ୍ତି?”
ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟ ବୁଝାଇ କହିଲେ “ଭଉଣୀ ଗୀତାଦେବୀ କହୁଥିଲେ ଯେ, ଗଙ୍ଗାଭଟ୍ଟ ଓ ଅନ୍ୟ କେତେଜଣ କବି ଆପଣଙ୍କୁ ଭାରି ଇର୍ଷା କରନ୍ତି । ଇର୍ଷା ନ ଥିଲେ କେହି କ’ଣ କେବେବି, ନିଜର ଜଣେ ସହକବିଙ୍କର ଅପମାନର କାରଣ ହୋଇପାରିବ? ରାଜାଙ୍କର ସନ୍ଦେହକୁ ସମର୍ଥନ କରିପାରିବ?”
ମୁରଲୀନାଥ ପଚାରିଲେ “ତୁମର କଥା ନିହାତି ସତ୍ୟ ଅଟେ । କବି ଓ ପଣ୍ଡିତଙ୍କ ସମାବେଶରେ ଏତେ ବଡ ଦରବାରରେ ରାଜା ଯେତେବେଳେ ମତେ ଏପରି କଟୁ ସ୍ୱରରେ ପ୍ରଶ୍ନକଲେ, ମୋର ବୁଦ୍ଧି ହଜିଗଲା । ତୁମର ଏହି କବିତାଟି ମୁଁ କ’ଣ ତାଙ୍କୁ ଶୁଣାଇବି କି? ତୁମେ କ’ଣ ଚାହୁଁଛ, କୁହ?”
“ହଁ, ନିଶ୍ଚିତ ଶୁଣାନ୍ତୁ । କିନ୍ତୁ ନିଜର ବେଶ ବଦଳେଇ ରାଜା ଏକାକୀ ଥିବା ସମୟରେ, ଏହି କବିତାଟି ଗାନ କରି ଶୁଣେଇବେ । କବିତାର ଶେଷ ଧାଡିରେ, ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବରେ ସୂଚନା ଦିଆଯାଇଛି ଯେ, ଆପଣଙ୍କ ହୃଦୟରେ ରାଜବଂଶଜ ମାନଙ୍କ ପ୍ରତି କୌଣସି ଦ୍ୱେଷ ଭାବ ନାହିଁ । କେବଳ କେତେକ ସହକବିମାନଙ୍କର ଇର୍ଷା କାରଣରୁ, ରାଜାଙ୍କର ଏପରି ଧାରଣା ହୋଇଛି । ତେଣୁ ଆପଣ ରାଜାଙ୍କର ପ୍ରେମ, ସାନ୍ନିଧ୍ୟ ଓ କୃପାରୁ ବଂଚିତ ହେବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି ନାହିଁ ।”
ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟଙ୍କର କଥାରେ ମୁରଲୀନାଥ ସନ୍ଦିଗ୍ଧ ଅବସ୍ଥାରେ ପଡିଗଲେ । ତତ୍କ୍ଷଣାତ୍ ସେ କିଛି ସ୍ଥିର କରି ପାରୁ ନ ଥାନ୍ତି ।
ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟ ଏହା ଅନୁମାନ କରି କହିଲେ ଯେ, “ଆପଣ ଅନ୍ୟଦ୍ୱାରା ଲିଖିତ କବିତାକୁ ନିଜର କହି କିପରି ରାଜାଙ୍କୁ ଶୁଣାଇବେ, ଏହି ଦ୍ୱନ୍ଦ୍ୱରେ ସେ ପଡିଯାଇଛନ୍ତି । ଏହି କବିତା, ଆପଣହିଁ ପ୍ରଥମେ ଶୁଣିଲେ । ମୋର ଭଉଣୀ ଗୀତାଦେବୀ ଯେପରି ଆପଣଙ୍କର ଏକାନ୍ତ ନିଜର, ଏହି କବିତାକନ୍ୟାଟିକୁ ଆପଣ ସେହିପରି ଆପଣାର ଭାବି ସ୍ୱୀକାର କରନ୍ତୁ ।”
ତଥାପି ବି ମୁରଲୀନାଥଙ୍କର ଆତ୍ମାଭିମାନ ତାଙ୍କୁ ଏପରି କାମ କରିବା ପାଇଁ ବାଧା ଦେଉଥାଏ । ଏତେ ସବୁ କହି ବୁଝାଇବା ପରେ, ବିନତି, ନିବେଦନ କରି ମଧ୍ୟ ମୁରଲୀନାଥ କବିତାଟିକୁ ସ୍ୱୀକାର ନ କରିବାରୁ ବିଷ୍ଣୁଭଟ୍ଟ ନିରାଶ ହେଲେ । କିପରି ମୁରଲୀନାଥଙ୍କୁ ସେ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରିବେ, ଏହି ଚିନ୍ତା ତାଙ୍କୁ ଘାରିଲା ।
ଅଗତ୍ୟା, ଅନ୍ୟ କିଛି ଉପାୟ ନ ପାଇ, ସେ ନିଜ ମୁଣ୍ଡରେ ବାନ୍ଧିଥିବା ପଗଡି ଓ ମୁହଁରୁ ନକଲି ନିଶ କାଢିଦେଲେ ।
