ଜଣେ ପଣ୍ଡିତ କହିଲେ, “ମହାରାଜ, ମୁଁ ତାକୁ ଜାଣେ । ସେ ଜଣେ ଭୟଙ୍କର ପ୍ରକୃତିର ଦାନବ । ତା’ର ନାମ ‘ରଙ୍ଗଡ’ । ଦେବ ଓ ଦାନବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯେତେବେଳେ ଅମୃତ ପାଇଁ ସମୁଦ୍ରମନ୍ଥନ ସମୟରେ ଯୁଦ୍ଧ ହେଲା, ସେତେବେଳେ ଏ ଦାନବର ଜନ୍ମ । ସେ ବହୁତ ଭୟଙ୍କର ଓ ଅତ୍ୟାଚାରୀ । ସେ ଯାହା ଚାହିଁବ ତାହା କରିଦେଇ ପାରିବ । ସେ ତ୍ରେତା ଯୁଗରେ ଓ ଦ୍ୱାପର ଯୁଗରେ ମଧ୍ୟ ମଝିରେ ମଝିରେ ଦେଖା ଦେଉଥିଲା । ବହୁ ଶାସ୍ତ୍ର ପଢି ଆମେ ଏ ଖବର ସଂଗ୍ରହ କରିଛୁ ।”
ରାଜା ଆହୁରି ବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇ ପଡିଲେ । ରାଜ୍ୟର ଓ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ବିଭିନ୍ନ ଦେଶରୁ ତାନ୍ତ୍ରିକମାନଙ୍କୁ ଡକା ହେଲା । ‘ରଙ୍ଗଡ’ ର ଦୃଷ୍ଟିରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ସମସ୍ତେ ଅଭିମଂନ୍ତ୍ରିତ ଡେଉଁରିଆ ପିନ୍ଧିଲେ । ପୁଣି ଧେଣ୍ଡୁରା ପିଟାହୋଇ କୁହାଗଲା ଯେ, ଯେଉଁ ବ୍ୟକ୍ତି ‘ରଙ୍ଗଡ’କୁ ମାରିଦେବ ସେ ବହୁତ ଧନ ପୁରସ୍କାର ପାଇବ ।
ଏପରି ଅବସ୍ଥାରେ ରାଜା ଥା’ନ୍ତି । ମନରେ ତାଙ୍କର ଶାନ୍ତି ନଥାଏ । ଭୟ ଓ ଆତଙ୍କରେ ସେ ବୁଡି ରହିଥା’ନ୍ତି । କିପରି ଏହି ନୂତନ ବିପଦର ପ୍ରତିକାର କରିବେ ସେ ବିଷୟରେ ଗଭୀର ଚିନ୍ତାମଗ୍ନ ହୋଇ ବସିଥା’ନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ରାଜାଙ୍କ ରାନ୍ଧୁଣିଆ ପୂଜାରୀ ଆସି କହିଲା, “ମହାରାଜ, କ୍ଷମା କରିଲେ ଆପଣଙ୍କୁ ‘ରଙ୍ଗଡ’ର ରହସ୍ୟ ମୁଁ କହି ପାରିବି ।”
ରାଜା କହିଲେ, “ଶୀଘ୍ର କହ । କିନ୍ତୁ ଏତେ ବଡ ରାକ୍ଷସ ବିଷୟରେ ତୁ କିପରି ଜାଣିଲୁ? ତୁ ତ ପଣ୍ଡିତ ନୋହୁଁ!”
ପୂଜାରୀ କହିଲା, “ଆମ ରୋଷେଇ ଘର ସଫା କରୁଥିବା ରଙ୍ଗନାଥ ଏ ବିଷୟରେ ଆପଣଙ୍କୁ ମୋଠାରୁ ବେଶି ଖବର ଦେଇ ପାରିବ । ମୁଁ ତାକୁ ଏଠାକୁ ଡାକି ଆଣୁଛି ।”
କିଛି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ପୂଜାରୀ ରଙ୍ଗନାଥର ହାତ ଧରି ତାକୁ ଟାଣି ଟାଣି ରାଜାଙ୍କ ପାଖରେ ଆଣି ହାଜର କରାଇଲା । ରଙ୍ଗନାଥ ଥରି ଥରି ରାଜାଙ୍କ ପାଦତଳେ ପଡି କହିଲା, “ଏଥିରେ ମୋର କିଛି ଦୋଷ ନାହିଁ । ମୋତେ କ୍ଷମା କରି ଦିଅନ୍ତୁ; ମୁଁ ଏବେ ସବୁକଥା କହୁଛି ।”
ରାଜା କହିଲେ “ଆରେ ତୁ କ’ଣ ଅପରାଧ କରିଛୁ ତା’ ନ ଜାଣି ମୁଁ ତୋତେ କ’ଣ କ୍ଷମା କରିବି? ପ୍ରଥମେ ତୋର ଅପରାଧ କଥା କହ ।”
ରଙ୍ଗନାଥ କହିଲା “ଆଜ୍ଞା ମୁଁ ହେଉଛି ସେହି ‘ରଙ୍ଗଡ’ ।”
ରାଜା କହିଲେ “କ’ଣ ହେଲା? ସୁନାକୁ ଲୁହାରେ ପରିଣତ କରୁଥିବା ସେହି ଭୟଙ୍କର ଦାନବ ‘ରଙ୍ଗଡ’ ତୁ? ତୋର ମୁଣ୍ଡ ଆଉ ଖରାପ ହୋଇଯାଇ ନାହିଁ ତ?”
ପୂଜାରୀ ଏକଥା ଶୁଣି କହିଲା, “ମହାରାଜ, ଏବେ ମୋ କଥା ଶୁଣନ୍ତୁ । ସବୁ ସ୍ପଷ୍ଟ ହୋଇଯିବ । ସେଦିନ ମୁଁ ରୋଷେଇ କରିବାକୁ ଯାଇ ଦେଖିଲି କାଠ ସବୁ ଓଦା ହୋଇ ଯାଇଛି । ଉଦ୍ୟାନକୁ ଯାଇ କିଛି ଶୁଖିଲା କାଠ କାଟି ଆଣିବାକୁ ରଙ୍ଗନାଥକୁ କହିଲି । ସେ ଯାଇ ସେହି ସରୋବର ନିକଟରେ କାଠ କାଟୁଥିଲା । ଆପଣ ଯିବା କଥା ଜାଣି ସେ ଭୟରେ ପାଣିରେ ପଶିଗଲା ଓ ପଦ୍ମପତ୍ରର ବଣ ଭିତରେ ଲୁଚି ରହିଲା । ଏଣେ ମୁହଁରେ ଦେହରେ ବହୁତ କାଦୁଅ ଲାଗିଥାଏ । ଆପଣଙ୍କ କୁରାଢୀ ପାଣିରେ ପଡିଯିବାରୁ କେତେକ ଯୁବକ ପାଣିକୁ ଡେଇଁବାକୁ ବାହାରିଲେ । ସେଥିରେ ସେ ଆହୁରି ଭୟଭୀତ ହୋଇ ବିକଳରେ ତା’ର ଲୁହା କୁରାଢୀଟି ଉପରକୁ ଫିଙ୍ଗି ଦେଇ ପାଣିରେ ବୁଡିଗଲା । ଲୋକମାନେ ନାମ ପଚାରିବା ବେଳେ ସେ “ରଙ୍ଗ” ବୋଲି କହି ପାଣି ତଳେ ତଳେ ଯାଇ ଅନ୍ୟ ପଟେ ଉଠି ଚାଲିଗଲା ।”
ରାଜା କହିଲେ “ତେବେ ତ ସୁନା କୁରାଢୀଟି ସେଇଠି ଥିବ ।”
“ସେଇଟା ପରେ ସେ ନେଇ ଆସି ମୋତେ ଦେଇଛି । ହେଇ ନିଅନ୍ତୁ ।” ପୂଜାରୀ ଏହା କହିଲା ଓ ସୁନା କୁରାଢୀଟି ରାଜାଙ୍କୁ ଦେଲା ।
ରାଜା ସବୁ କଥା ବୁଝିଗଲେ । ଠକ ପଣ୍ଡିତ ମାନଙ୍କର ମିଥ୍ୟାଚାର କଥା ସମସ୍ତେ ଜାଣିଗଲେ । ସେମାନେ କେତେ ଶାସ୍ତ୍ର ପଢିଛନ୍ତି ସେକଥା ମଧ୍ୟ ଜଣା ପଡିଲା । ପରେ ରାଜା ଅଳ୍ପ କିଛି ଧନ ଦେଇ ସେମାନଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟରୁ ତଡିଦେଲେ । ପୂଜାରୀ ଓ ରଙ୍ଗନାଥକୁ ଅନେକ ଧନ ସମ୍ପଦ ଉପହାର ଦେଲେ ।
