“ଦାନବମାନଙ୍କ ମନରେ ଭ୍ରମ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ପାଇଁ ମୁଁ ଏପରି କରିଥିଲି । ଯଦି ଆପଣଙ୍କର ଇଚ୍ଛା ହୋଇଛି ତେବେ ଏଇ ବର୍ତ୍ତମାନହିଁ ମୁଁ ସେହି ରୂପ ଧାରଣ କରିବି ।” ଏକଥା କହି ବିଷ୍ଣୁ କୁଆଡେ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଗଲେ । ତା’ପରକ୍ଷଣରେହିଁ ଶିବ ଅନୁପମ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ନେଇ ଦଣ୍ଡାୟାମାନା ମୋହିନୀଙ୍କୁ ଦେଖିଲେ ।
ତାଙ୍କର ସେଭଳି ରୂପ ଦେଖି ଶିବଙ୍କର ଆଖିରେ ଆଉ ଯମାରୁ ପଲକ ପଡୁନି । ସେ ପାର୍ବତୀ ଓ ଗଣମାନଙ୍କର ଉପସ୍ଥିତି ସବୁ ଭୁଲିଗଲେ ଓ ମୋହିନୀଙ୍କୁ ପାଇବାକୁ ତାଙ୍କ ପଛରେ ସେ ଦୌଡିବାକୁ ଲାଗିଲେ । କିଛି ସମୟ ପରେ ପୁଣି ଧିରେ ଧିରେ ସଚେତନ ହୋଇ ସେ ଆତ୍ମ ସଂଯମ କଲେ । ପରେ ସେ ସନ୍ତୋଷ ଚିତରେ କୈଳାସ ଫେରି ଆସିଲେ ।
ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ଅଯୋଧ୍ୟାରେ ବାହୁ ନାମକ ଜଣେ ରାଜା ଥିଲେ । ଅନ୍ୟ ଏକ ଦେଶର ରାଜପୁତ୍ରମାନେ ଅଯୋଧ୍ୟା ଆକ୍ରମଣ କରି ତାହା ଦଖଲ କଲେ । ତେଣୁ ଗୁପ୍ତରେ ରାଜା ବାହୁ ରାଣୀମାନଙ୍କୁ ଧରି ଜଙ୍ଗଲକୁ ଚାଲିଗଲେ ।
ବଣରେ ଥିବାବେଳେ ବାହୁଙ୍କର ଜଣେ ରାଣୀ ଗର୍ଭବତୀ ଥିଲେ । ଯେତେବେଳେ ବାହୁଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହେଲା, ରାଣୀ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ପତିଙ୍କ ସହିତ ଅଗ୍ନିରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଚାହିଁଲେ । କିନ୍ତୁ ଔର୍ବୁ ନାମକ ଋଷି ରାଣୀଙ୍କୁ ସେପରି କାମ ନ କରିବାକୁ କହିଲେ । କାରଣ ସେ କହିଲେ ତାଙ୍କ ଗର୍ଭରୁ ଏକ ପୁତ୍ର ସନ୍ତାନ ଜାତ ହେବ । ଯେତେବେଳେ ଅନ୍ୟ ରାଣୀମାନେ ଏକଥା ଜାଣିପାରିଲେ ସେତେବେଳେ ସେମାନେ ସେହି ଗର୍ଭବତୀ ରାଣୀଙ୍କୁ ବିଷ ଦେଇଦେଲେ । ସେହି ବିଷ ବା ଗରଳ ସହିତ ଏକ ପୁତ୍ରସନ୍ତାନ ଜାତ ହେଲା । ସେଥିପାଇଁ ସେ ପିଲାର ନାମ ସଗର ରଖାଗଲା । କାଳକ୍ରମେ ସଗର ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ହେଲେ ଓ ଔର୍ବୁଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଅଶ୍ୱମେଧ୍ୟ ଆଦି ଅନେକ ଯଜ୍ଞ କଲେ ।
ସଗରଙ୍କର ସୁମତି ଓ କେଶିନୀ ନାମକ ଦୁଇ ରାଣୀ ଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ସେମାନେ ନିଃସନ୍ତାନ ଥିଲେ । ସଗର ବନକୁ ଯାଇ ଋଷି ଔର୍ବୁଙ୍କ ସହିତ ଦେଖା କଲେ । ଔର୍ବୁ ସଗରଙ୍କୁ କହିଲେ, “ଆପଣ ଦୁଇ ରାଣୀଙ୍କ ସହିତ କୈଳାସକୁ ଯାଇ ଶିବଙ୍କୁ ପ୍ରାର୍ଥନା କରନ୍ତୁ; ମନୋକାମନା ନିଶ୍ଚୟ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେବ ।”
ଋଷିଙ୍କ କଥା ଅନୁସାରେ ରାଜା ରାଣୀମାନଙ୍କ ସହିତ କୈଳାସକୁ ଯାଇ ସେଠାରେ ଶିବଙ୍କୁ ତପସ୍ୟା କରି ବରପ୍ରାପ୍ତ କଲେ । ତା’ପରେ ସଗର ରାଜଧାନୀକୁ ଫେରି ଆସିଲେ । କାଳକ୍ରମେ ଦୁଇ ରାଣୀ ଗର୍ଭବତୀ ହେଲେ । କେଶିନୀଙ୍କ ଗର୍ଭଜାତ ପୁତ୍ର ଅସମଞ୍ଜସ ରୂପରେ ଖ୍ୟାତ ହେଲେ । ସୁମତିଙ୍କ ଗର୍ଭରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିବା ଏକ ମାଂସ ପିଣ୍ଡୁଳାକୁ ଋଷି ଔର୍ବୁ ଷାଠିଏ ହଜାର ଖଣ୍ଡ କରି ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପାତ୍ରରେ ରଖିଲେ । ସମୟ ଅନୁସାରେ ସେମାନେ ଷାଠିଏ ହଜାର ପୁତ୍ର ରୂପେ ଜନ୍ମ ନେଲେ ।
କେଶିନୀଙ୍କ ପୁତ୍ର ଅସମଞ୍ଜସ ବଡ ଅତ୍ୟାଚାରୀ ଥିଲେ । ତେଣୁ ପ୍ରଜାଙ୍କ ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ଓ ଅନ୍ୟ ରାଜପୁତ୍ରଙ୍କ ମଙ୍ଗଳ ପାଇଁ ସଗର ଅସମଞ୍ଜସଙ୍କୁ ରାଜ୍ୟରୁ ବିତାଡିତ କଲେ ।
ସଗର ଅଶ୍ୱମେଧ ଯଜ୍ଞ ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଯଜ୍ଞ ଅଶ୍ୱକୁ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ସେ ନିଜର ଷାଠିଏ ହଜାର ପୁତ୍ରଙ୍କୁ ଅଶ୍ୱ ସହିତ ପଠାଇଲେ ।
ସଗରଙ୍କ ଯଜ୍ଞ ଅଶ୍ୱ ଅନେକ ଦେଶ ଭ୍ରମଣ କରିବା ପରେ ହଠାତ୍ ସେ କୁଆଡେ ଅଦୃଶ୍ୟ ହୋଇଗଲା । ଅଶ୍ୱକୁ ନପାଇ ରାଜକୁମାରମାନେ ରାଜଧାନୀକୁ ଫେରି ଆସିଲେ । କିନ୍ତୁ ସଗର ସେମାନଙ୍କୁ କହିଲେ, “ତମେମାନେ ଅଶ୍ୱ ନ ପାଇଲେ ରାଜଧାନୀକୁ ଆଉ ଫେରିବ ନାହିଁ । ଏବେ ଯାଅ । ଅଶ୍ୱର ସନ୍ଧାନ କର ।”
ବିଶେଷ ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟ:- କେତେକ କାହାଣୀ ମନୋରଞ୍ଜନ ଏବଂ ନୀତି ଶିକ୍ଷା ଉବ୍ଦେଶ୍ୟରେ କେବଳ ମନଗଢା ବା କଳ୍ପନା ଭାବଧାରା ଦ୍ୱାରାହିଁ ପ୍ରତିବେସିତ। କିଛି କାହାଣୀରେ କିଛି ମାତ୍ରାରେ ସତ୍ୟତା ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ତାହା ମନଗଢା କଥା ଦ୍ୱାରା ବର୍ଣ୍ଣିତ ଏବଂ ବଢ଼େଇ ଚଢେଇ ଲିଖିତ । ଯଦି କୌଣସି କାହାଣୀରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଆଧାର ନଥାଏ ତାକୁ ସତ୍ୟ ମାନିବା ଅନୁଚିତ୍। ଅନ୍ୟ କେତେକ କାହାଣୀ ମନୋରଞ୍ଜନ ଏବଂ ନୀତି ଶିକ୍ଷା ଉବ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଲେଖା ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେଗୁଡିକ ଜାତି, ଅନ୍ଧବିଶ୍ୱାସ, ତର୍କ ହୀନତା, ଧର୍ମ ଓ ବ୍ୟକ୍ତିବିଶେଷ ପ୍ରଚାର ଉଦ୍ଧେଶ୍ୟରେ ଲିଖିତ ଧୁର୍ତ୍ତ ଗପ ତେଣୁ ତାକୁ ସତ୍ୟ ମାନିବା ଅନୁଚିତ୍ । ଯଦି କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିର କାଳ୍ପନିକସ୍ତର ବାସ୍ତବିକତା ସହ ମେଳନଖାଏ ଏବଂ ଅନ୍ଧବିସ୍ଵାଶର ବଶବର୍ତ୍ତୀ ହୋଇ ଅଜ୍ଞାନତାର ଜନନୀ ହୁଏ ତେବେ ଏହାକୁ ମାନସିକ ବିକୃତତା କୁହାଯାଏ ।
