ପରଦିନ ଶୁଭ ମୁହୂର୍ତ ଦେଖି ଭୋଜରାଜ ସିଂହାସନ ପାଖରେ ପହଁଚିବା କ୍ଷଣି ଷୋଡଶ ପୁତ୍ତଳିକା ସତ୍ୟବତୀ ତାଙ୍କ ସାମ୍ନା ସାମ୍ନି ହୋଇ କହିଲା, “ଆପଣ ପ୍ରଥମେ ମହାରାଜ ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟଙ୍କ ସମକକ୍ଷ ହୁଅନ୍ତୁ । ତା’ପରେ ଏଇ ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ କରନ୍ତୁ । ତାଙ୍କର ତ୍ୟାଗ ଏବଂ ଦାନବୀରତାର ଏକ କାହାଣୀ କହୁଛି ଶୁଣନ୍ତୁ ।”
ମହାରାଜ ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟଙ୍କ ରାଜ୍ୟ ଯେପରି ଧନଧାନ୍ୟ, ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା । ସେ ମଧ୍ୟ ସେଇପରି ମହାଜ୍ଞାନୀ, ମହାଦାନୀ ଏବଂ ତ୍ୟାଗୀ ସୁପୁରୁଷ ଥିଲେ । ତାଙ୍କ ରାଜସଭାରେ ନବରତ୍ନ ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ସ୍ଥାନ ଦେଇଥିଲେ । ମହାକବି କାଳିଦାସ ଥିଲେ ତାଙ୍କ ସଭାର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ରତ୍ନ ।
ଦିନେ ତାଙ୍କ ରାଜଦରବାରରେ ବିଶ୍ୱ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ସଂପର୍କରେ ଆଲୋଚନା ହେଉଥିଲା । ଭୂଲୋକ ଠାରୁ ଦେବଲୋକ, ପାତାଳଲୋକ ଯାଏଁ ସବୁକଥା ପଡିଲା । ଜଣେ ବିଦ୍ୱାନ୍ କହିଲେ ଯେ, ପାତାଳ ଲୋକର ସ୍ୱାମୀ ଶେଷନାଗ ଭଗବାନଙ୍କର ପରମ ସେବକ । ସେ ଖୁବ୍ ଜାକ ଜମକରେ ବିପୁଳ ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟ ସହିତ ରହନ୍ତି । ତାଙ୍କର ସ୍ଥାନ କୌଣସି ଦେବତାଙ୍କ ଠାରୁ ନଗଣ୍ୟ ନୁହେଁ । ତାଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବା ଅର୍ଥ ଭଗବାନଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବା ।
ମହାରାଜ ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ଭାବିଲେ ସେ ନିଶ୍ଚିତ ଭାବରେ ଯାଇ ଶେଷ ନାଗଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବେ ଏବଂ ପରୀକ୍ଷା କରି ଦେଖିବେ ସେ କେଡେ ଐଶ୍ୱର୍ଯ୍ୟଶାଳୀ । ଏଣୁ ସେ ବେତାଳ ମାନଙ୍କୁ ଡକାଇ ତାଙ୍କୁ ପାତାଳଲୋକରେ ପହଁଚାଇ ଦେବାକୁ ନିର୍ଧେସ ଦେଲେ ।
ପାତାଳ ଲୋକରେ ପହଁଚି ମହାରାଜ ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ଦେଖିଲେ ଶେଷ ନାଗଙ୍କ ରାଜମହଲ ଖୁବ୍ ବିଶାଳ ଏବଂ ହୀରା, ନୀଳା, ମୋତି, ମାଣିକ୍ୟରେ ଝଲମଲ କରୁଛି । ଚାରିଆଡେ ବୁଲି ବୁଲି ଦେଖିଲେ ।
ନାଗରାଜ ମର୍ତ୍ୟଲୋକରୁ କେହି ତାଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କରିବାକୁ ଆସିଛନ୍ତି ବୋଲି ଶୁଣି ମହଲରୁ ବାହାରି ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟଙ୍କୁ ଖୋଜିଲେ । ଶେଷନାଗଙ୍କୁ ଦେଖି ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ସସମ୍ମାନେ ପ୍ରଣାମ ଜଣାଇ କହିଲେ, “ହେ ନାଗରାଜ! ଆପଣଙ୍କ ଦର୍ଶନ ଲାଭ କରି ମୁଁ ନିଜକୁ ଧନ୍ୟ ମନେ କରୁଛି ।”
ଶେଷନାଗ ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟଙ୍କ ବିନମ୍ରତାରେ ଖୁସି ହୋଇ କହିଲେ, “ହେ ମାନବ! ସୁଖୀ ହୁଅ । ଅନୁମାନ କରି ପାରୁଛି ତମେ କୌଣସି ରାଜ୍ୟର ରାଜା । ମୋତେ ତୁମର ପ୍ରକୃତ ପରିଚୟ ଦିଅ ।”
ଶେଷନାଗଙ୍କ ଉତ୍କଣ୍ଠା ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ମହାରାଜ କହିଲେ, “ମୁଁ ମର୍ତ୍ୟଲୋକରେ ଥିବା ଉଜ୍ଜୟିନୀ ରାଜ୍ୟର ରାଜା ବିକ୍ରମାଦିତ୍ୟ ଆପଣଙ୍କ ସମ୍ପର୍କରେ ଜାଣିବା ପରେ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଆସିଛି ।”
