ନିଶା ଗରଜୁଥାଏ । ତୁହାକୁ ତୁହା ଶୀତଳ ପବନ ସାଙ୍ଗକୁ ମୃଦୁ ମୃଦୁ ବର୍ଷା ବି ହେଉଥାଏ । ବଣବୁଦା ଭିତରୁ ସାଇଁ ସାଇଁ ଶବ୍ଦ ଭାସି ଆସୁଥାଏ ତଥା ତା’ ସାଙ୍ଗକୁ ଶ୍ୱାନ, ଶ୍ୱାପଦଙ୍କ ରଡି ମଝିରେ ଅଶରୀରୀ ମାନଙ୍କର ଅଟ୍ଟହାସ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଶୁଭୁଥାଏ । ଭୟାବହ ମୁହଁଟିମାନ ଘନ ଘନ ବିଜୁଳି ଆଲୋକରେ ଦିଶି ଯାଉଥାଏ ।
କିନ୍ତୁ ରାଜା ବିକ୍ରମାର୍କ ତିଳେମାତ୍ର ବିଚଳିତ ବୋଧ ନ କରି ସେହି ପ୍ରାଚୀନ ବୃକ୍ଷଟି ପାଖକୁ ଲେଉଟି ଗଲେ ଏବଂ ବୃକ୍ଷାରୋହଣ ପୂର୍ବକ ଶବଟିକୁ ଓହ୍ଲାଇ ଆଣିଲେ । ତେବେ ସେ ତାକୁ ନିଜ କାନ୍ଧରେ ପକାଇ ଶୂନ୍ଶାନ୍ ଶ୍ମଶାନ ପଥ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ଆରମ୍ଭ କରିବା ମାତ୍ରେ ଶବସ୍ଥିତ ସେହି ବେତାଳ କହି ଉଠିଲା, “ରାଜନ୍! ଏହି ଘୋର ଅନ୍ଧକାରରେ, ଯେଉଁଠାରେ କି କିଛି ବି ହେଲେ ଦୃଶ୍ୟ ହେଉନାହିଁ, ଆପଣ ଏତେ କଷ୍ଟ ସ୍ୱୀକାର କରି ଏହି କଠୋର ପରିଶ୍ରମ କରୁଛନ୍ତି । ଏହା ମୋର ବୋଧଗମ୍ୟ ହେଉନାହିଁ ଯେ କେଉଁ ଅପ୍ରାପ୍ୟ ବସ୍ତୁ ଲାଭ ଉଦ୍ଧେଶ୍ୟରେ ଆପଣ ଏସବୁ କରୁଛନ୍ତି । ରାଜନୀତି ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପରାମର୍ଶ ଦେବାପାଇଁ ପାତ୍ର, ମନ୍ତ୍ରୀ ଅଛନ୍ତି । ସନ୍ଧି ବିଷୟରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବା ପାଇଁ ସେନାପତି ଅଛନ୍ତି । ଐହିକ ତଥା ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଚିନ୍ତନରେ ସନ୍ଦେହ ଦୂର କରିବା ଉଦ୍ଧେଶ୍ୟରେ ରାଜସଭାରେ ଜ୍ଞାନୀ ପଣ୍ଡିତ ଗଣ ଅଛନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ମୋର ମନେ ହେଉଛି, ଏମାନେ ଥିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଏପରି କେତେଜଣ ସ୍ୱାର୍ଥପର ବ୍ୟକ୍ତି ନିଶ୍ଚୟ ଆପଣଙ୍କ ପାଖରେ ରହିଛନ୍ତି, ଯେଉଁମାନେ ଆପଣା ସ୍ୱାର୍ଥର ଚରିତାର୍ଥ ନିମନ୍ତେ ଏପରି ବିଚିତ୍ର ପରିସ୍ଥିତି ସୃଷ୍ଟି କରି ଆପଣଙ୍କୁ ଦିଗଭ୍ରଷ୍ଟ କରୁଛନ୍ତି । ମୋର ଆଶଙ୍କା ହେଉଛି ଆପଣ ସେହି ପରି ବ୍ୟକ୍ତିମାନଙ୍କର ଦୁଷ୍ଟଭାବର ଶୀକାର ହୋଇଛନ୍ତି । ମୋର କଥାକୁ ଆପଣ ଅବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ, ମୋ ଠାରୁ ଏହି ମହାମୂର୍ଖର କାହାଣୀ ଶୁଣନ୍ତୁ । ପରିଶ୍ରମ ମଧ୍ୟ ଲାଘବ ହେବ ।” ଏହାପରେ ସେ ବେତାଳ ଗପିବାରେ ଲାଗିଲା ।
ବହୁ ଦିନ ପୂର୍ବେ ଶତଭୋଜ ନାମକ ଜଣେ ରାଜା ରାଜତ୍ତ୍ୱ କରୁଥିଲେ । ସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ କଳାପ୍ରିୟ ଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଦରବାରରେ ବହୁ ଶାସ୍ତ୍ର-ବିଶାରଦ ପଣ୍ଡିତଙ୍କୁ ଯଥାଯୋଗ୍ୟ ସ୍ଥାନ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ । ଶତଭୋଜ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନକୁ ଯାତ୍ରା କରୁଥିଲେ, ସେଠାକୁ ତାଙ୍କର ପଣ୍ଡିତମଣ୍ଡଳୀଙ୍କୁ ସଙ୍ଗରେ ଧରି ସେ ଯାଉଥିଲେ । ଅବସର ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କ ସହିତ ଶାସ୍ତ୍ର ଆଲୋଚନା କରିବାରେ ତାଙ୍କୁ ଅପାର ଆନନ୍ଦ ମିଳୁଥିଲା ।
ସେହି ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରଲୋମ ନାମକ ଏକ ଗ୍ରାମ ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟର ଗନ୍ତାଘର ରୂପେ ବିବେଚିତ ହେଉଥିଲା । ଶତଭୋଜ ପ୍ରାକୃତିକ ଶୋଭା ଅବଲୋକନ ଉଦ୍ଧେଶ୍ୟରେ ନିଜ ପଣ୍ଡିତମଣ୍ଡଳୀକୁ ସଙ୍ଗରେ ଧରି ସେହି ଗ୍ରାମରେ ଯାଇ ପହଁଚିଲେ ।
