ସେହି ଗ୍ରାମରେ ପ୍ରମୋଦ ନାମକ ଜଣେ ମୂର୍ଖ ବ୍ୟକ୍ତି ରହୁଥାଏ । କିନ୍ତୁ ତା’ ମନରେ ଏକ ଅମୂଳକ ଧାରଣା ଥାଏ ଯେ, ସେ ହେଉଛି ପୃଥିବୀରେ ଏକମାତ୍ର ବ୍ୟକ୍ତି, ଯାହାକୁକି ସବୁ ବିଷୟରେ ଜଣା ଅଛି । ଗ୍ରାମର ପଣ୍ଡିତ ଲୋକମାନେ ତା’ ସହିତ ଅଯଥା ଯୁକ୍ତିତର୍କ କରି ନିଜର ସମୟ ଅପଚୟ କରିବା ପାଇଁ ଇଚ୍ଛା କରନ୍ତି ନାହିଁ । କାରଣ ସେହି ମହାମୂର୍ଖର ଧାରଣା ବଦଳାଇବା ଆଦୌ ସମ୍ଭବ ହେବ ନାହିଁ । ତେଣୁ ସେ ଯାହା କଲେ ବି, ଅନ୍ୟମାନେ ତାହା ଶୁଣି ନୀରବ ରୁହନ୍ତି । ଏହା ଫଳରେ ସେ ମନେ କରୁଥାଏ ଯେ, ପ୍ରକୃତରେ ତା’ପରି ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ଲୋକ ବିରଳ ଅଟନ୍ତି ।

ପ୍ରମିଳା, ପ୍ରମୋଦର ଏକମାତ୍ର ଭଉଣୀ । ସେ ଦେଖିବାକୁ ଅସାମାନ୍ୟ ସୁନ୍ଦରୀ । ତାକୁ ବିବାହ କରିବା ପାଇଁ ଗ୍ରାମର ପ୍ରତ୍ୟେକ ଯୁବକଙ୍କ ମନରେ ଆଶା ଥାଏ । ସେମାନେ କଅଁଳକଥା କହି ପ୍ରମୋଦଙ୍କୁ ଖୁସି କରି ପ୍ରମିଳା ସହିତ ବନ୍ଧୁତା ଜନ୍ମାଇବାର ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । ଏହି କାରଣରୁ ପ୍ରମୋଦର ଅହଂକାର ବହୁଗୁଣିତ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରମୋଦ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲା ଯେ ମହାରାଜା ଶତଭୋଜ ନିଜର ପଣ୍ଡିତବର୍ଗଙ୍କ ସହ ପ୍ରଲୋମ ଗ୍ରାମକୁ ଆସିଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ୍ କରିବା ପାଇଁ ତା’ ମନରେ ତୁରନ୍ତ ଇଚ୍ଛା ଜାଗି ଉଠିଲା । ପଣ୍ଡିତ ମଣ୍ଡଳୀଙ୍କୁ ଭେଟି ସେ କହିଲା, “ମହାଶୟ, ଆମ ଗ୍ରାମର ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କର ସର୍ବସମ୍ମତ ମତ ଏହି ଯେ, ମୋ ଠାରୁ ବଳି ଆଉ କେହି ମଧ୍ୟ ବୁଦ୍ଧିମାନ୍ ନାହାଁନ୍ତି । ଗ୍ରାମର ଯୁବକମାନେ ମୋର ଅନେକ ପ୍ରଶଂସା କରନ୍ତି । ମୋ ଜୀବନରେ ମୁଁ ଅନେକ ସମ୍ମାନ ଲାଭ କରିଛି । କିନ୍ତୁ ମୋର ମନରେ ଆଉ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ଇଚ୍ଛା ରହିଛି । ତାହା ହେଉଛି ରାଜଦରବାରର ପଣ୍ଡିତମଣ୍ଡଳୀ ଦ୍ୱାରା ସମ୍ମାନ ଓ ସ୍ୱୀକୃତି ଲାଭକରିବା ।

ପଣ୍ଡିତମାନେ ଅତି ଆଦରରେ ତାକୁ ନିଜ ପାଖରେ ବସାଇଲେ । ପ୍ରମୋଦର ବୁଦ୍ଧି ବିଦ୍ୟାର ପରୀକ୍ଷା କରିବା ନିମନ୍ତେ ସେମାନଙ୍କୁ ଜଣାଥିବା ଶାସ୍ତ୍ର-ବିଦ୍ୟା ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ କେତେକ ପ୍ରଶ୍ନ ତାକୁ ପଚାରିଲେ । କିନ୍ତୁ ସେମାନଙ୍କୁ ଯାହା ଉତ୍ତର ମିଳିଲା ସେଥିରେ ସେମାନେ ପରସ୍ପରକୁ ଚାହିଁ ହସାହସି ହେଲେ । ଶେଷରେ କୌତୁକଭରା ସ୍ୱରରେ କହିଲେ, “ମହାଶୟ, ଆପଣ ମହାମୂର୍ଖ ଅଟନ୍ତି । ଆପଣଙ୍କୁ ପରିହାସ କରିବା ଉଦ୍ଧେଶ୍ୟରେ ଅନ୍ୟମାନେ ଏପରି ପ୍ରଶଂସାବାଣୀ ଶୁଣାଇଛନ୍ତି ।”

ପ୍ରମୋଦ ସେମାନଙ୍କ କଥାରେ ରାଗି ଉଠିଲା । “ଆଜି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମୋର ବୁଦ୍ଧି-ବିଦ୍ୟାର ପରୀକ୍ଷା କେହିବି ନେଇ ନ ଥିଲେ । କେହି ମୋତେ ପରିହାସ କରି ନ ଥିଲେ । ମୁଁ ଆପଣମାନଙ୍କୁ ମୋତେ କେବଳ ସମ୍ମାନ ଦେବା ପାଇଁ କହିଥିଲି । ମୋତେ ପ୍ରଶ୍ନ ପଚାରି ପରୀକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ତ ମୁଁ ଆଦୌ କହି ନ ଥିଲି । ଆପଣଙ୍କର ଏତିକିବି କାଣ୍ଡ-ଜ୍ଞାନ ନାହିଁ । ଏପରି ମୂର୍ଖ, ଅଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କୁ ଅଯଥାରେ ରାଜା ନିଜର ଦରବାରରେ ସ୍ଥାନ ଦେଇଛନ୍ତି ।” ତା’ର ଏପରି କଥା ଶୁଣି ପଣ୍ଡିତମାନେ ନିରୁପାୟ ହୋଇ ତାକୁ ହାତଯୋଡି କହିଲେ, “ମହାଶୟ, ଆପଣଙ୍କର ସନ୍ଦେହ ଦୂର କରିବା ପରି ଶକ୍ତି ଆମର ନାହିଁ । ନିକଟରେ ରାଜା ବିଶ୍ରାମ ନେଉଛନ୍ତି, ତାଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଇ ସବୁ କଥା ବୁଝି ପାରିବେ ।”

ଏହାପରେ ପ୍ରମୋଦ ରାଜାଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କରିବା ପାଇଁ ବାହାରିଲା । ରାଜା ଶତଭୋଜଙ୍କର ସୌମ୍ୟକାନ୍ତିକୁ ଦେଖି ପ୍ରମୋଦ ଅତ୍ୟନ୍ତ ମୁଗ୍ଧ ହୋଇଯାଇ କହିଲା, “ପ୍ରଭୁ, ଆପଣ ଏତେ ସୁନ୍ଦର ସୁଦର୍ଶନ ଅଟନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଆପଣଙ୍କ ଦରବାରରେ ଏପରି ମୂର୍ଖ, ଅଯୋଗ୍ୟ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କୁ କାହିଁକି ସ୍ଥାନ ଦେଇଛନ୍ତି?”

ଏହି ପଦକ କଥାରୁ ରାଜା ଶତଭୋଜ ବୁଝିପାରିଲେ ଯେ, ଏହି ବ୍ୟକ୍ତି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବୁଦ୍ଧିହୀନ ଓ ମୂର୍ଖ ଅଟେ । ଏଣୁ ସେ କୌତୁହଳ ହୋଇ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ, “ଆଚ୍ଛା କହିଲ, ମୋର ପଣ୍ଡିତବର୍ଗଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କେଉଁ ବୁଦ୍ଧି ଊଣା ଅଛି?”

“ସେମାନେ ମୋତେ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇବାକୁ ମନା କରିଦେଲେ । ଏହା ସେମାନଙ୍କର ଏକ ହୀନ ବୁଦ୍ଧିର ପରିଚୟ ନୁହେଁ ତ ଆଉ କ’ଣ? ଆପଣ ସେମାନଙ୍କୁ ଉଚିତ୍ ଶିକ୍ଷା ଦେଇ ମୋତେ ଉପଯୁକ୍ତ ସମ୍ମାନ ଦେବା ପାଇଁ ଆଦେଶ ଦିଅନ୍ତୁ ।” ଏହିପରି ଭାବେ ପ୍ରମୋଦ ଅତି ସ୍ପଷ୍ଟ ଭାବେ ନିଜର ମନୋଭାବ ପ୍ରକାଶ କଲା ।

ଶତଭୋଜ କୌତୁକ କରିବା ଉଦ୍ଧେଶ୍ୟରେ ସହସା ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ “ତୁମେ ଯେପରି କହୁଛ, ମୁଁ ତାହା ନ କଲେ ତୁମେ କ’ଣ କରି ପାରିବ?” ପ୍ରମୋଦକୁ ଗ୍ରାମର କେତେକ ଯୁବକ ମଧ୍ୟ ଏପରି ପ୍ରଶ୍ନ କରନ୍ତି । ସେ ତାଙ୍କୁ ଧମକ ଦିଏ “ମୋତେ ଏପରି କହିଲେ, ମୋ ଭଉଣୀକୁ ତୁମକୁ ବିଭା ଦେବି ନାହିଁ ।” ସେହି କଥା ମନେ ପଡି ଯିବାରୁ ସେ ରାଜାଙ୍କୁ କହିଲା, “ମୁଁ ଆପଣଙ୍କର କ’ଣ କରି ପାରିବି, ତାହା ମୁଁ କହିବି ନାହିଁ । କିନ୍ତୁ ମୁଁ ଆପଣଙ୍କର କ’ଣ ନ କରିବି ତାହା କହି ପାରିବି । ତାହା କହିଲେ, ଆପଣ ସ୍ୱର୍ଗରୁ ତଳକୁ ଖସି ପଡିବା ପରି ମନେ କରିବେ ।”

ମହାରାଜ ଅଧିକ କୌତୁକ କରି ପଚାରିଲେ “ସତରେ! ତେବେ କ’ଣ ସେ କଥା!”

“ମୋ ଭଉଣୀର ବାହାଘର ଆପଣଙ୍କ ସହିତ କରାଇବି ନାହିଁ ।” ପ୍ରମୋଦର ଏପରି ଧମକ ଶୁଣି ଶତଭୋଜ ହସି ଉଠିଲେ । ତାଙ୍କ ମନରେ ଏହି କୌତୁହଳ ଜାତ ହେଲା ଯେ ଏପରି ଭାଇର ଭଉଣୀଟି କିପରି ହୋଇଥିବ, ତାକୁ ତ ସେ ନିଶ୍ଚୟ ଦେଖିବା କଥା । ତା’ ସହିତ କଥା ହେଲେ, ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ମଜା ହେବ । ସେହି ଉଦ୍ଧେଶ୍ୟରେ ସେ ପ୍ରମୋଦକୁ କହିଲେ, “ତୁମ ଭଉଣୀକୁ ମୁଁ ଥରେ ଦେଖିବାକୁ ଇଚ୍ଛା କରୁଛି । ତାହା ପରେ ଯାଇ ମୁଁ ସ୍ଥିର କରିବି ମୋର ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କ ଠାରୁ ତୁମେ ସମ୍ମାନ ପାଇବାକୁ ଯୋଗ୍ୟ କି ନୁହଁ ।”