ପ୍ରମିଳା ପଚାରିଲା “ମୁଁ ଯେବେ ପ୍ରମାଣ କରିଦେବି ଯେ ମୋର ଭାଇ ଏହି ସମ୍ମାନର ଯୋଗ୍ୟ ଅଟନ୍ତି, ତେବେ କ’ଣ ଆପଣମାନେ ତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନିତ କରିବେ?”  ପଣ୍ଡିତମାନେ ପଚାରିଲେ “ତୁମ ଭାଇଙ୍କର ତ କୌଣସି ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନହିଁ ନାହିଁ । ଅଥଚ ତୁମେ କିପରି ତାଙ୍କର ଯୋଗ୍ୟତା ପ୍ରମାଣିତ କରିବ?”

ତହୁଁ ପ୍ରମିଳା ସ୍ମିତ ହସି କହିଲା, “ମୋ ଭାଇଙ୍କର ଯୋଗ୍ୟତା ପ୍ରମାଣ କରିବା ଅର୍ଥ ଏହା ନୁହେଁ ଯେ, ସେ କେଉଁ ବିଷୟରେ ଜ୍ଞାନ ହାସଲ କରିଛନ୍ତି ତାହା ପ୍ରମାଣ କରିବା । କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଆମେ ଅତି ମୂଲ୍ୟବାନ, ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ ମଣୁଥିବା ବସ୍ତୁ ମଧ୍ୟ ଅଦରକାରୀ ମନେ ହୋଇଥାଏ ।” ପ୍ରମିଳା ଏହା କହି ଗୃହ ଭିତରକୁ ଯାଇ କେତେଗୁଡିଏ ଉପହାର ତୁରନ୍ତ ନେଇ ଆସିଲା । ସେହି ଉପହାରମାନ ପ୍ରମିଳାକୁ ବିବାହ କରିବା ପାଇଁ ଆଶା ପୋଷଣ କରିଥିବା ବିଭିନ୍ନ ଦେଶର ରାଜକୁମାରମାନେ ପଠାଇଥିଲେ ।

ପ୍ରମିଳା ପ୍ରଥମେ ଗୋଟିଏ ଉପହାର ପେଡି ଭିତରୁ ଫିଟାଇ ଦେଖାଇଲେ । ତାହା ନିମକାଠରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ସୁନ୍ଦର ମୂର୍ତ୍ତି ଥିଲା । ଏହା ପ୍ରଶାନ୍ତି ରାଜ୍ୟରୁ ଆସିଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ କି ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ଚନ୍ଦନକାଠ ମିଳେ । ଅତି ସାଧାରଣ କାମରେ ଚନ୍ଦନକାଠ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ବେଳେ, ନିମ କାଠ ଦୁର୍ଲଭ ହୋଇଥିବାରୁ ସେହି ଦେଶର ଯୁବରାଜ ଏହି ବିଚିତ୍ର ଉପହାର ପଠାଇଛନ୍ତି ।

ତତ୍ପରେ ସେ ଅନ୍ୟ ଏକ ପେଡି ଖୋଲି ତହିଁରୁ ଏକ ତାମ୍ର ମୁଦ୍ରିକା ବାହାର କଲା । ଏହି ଦେଶରେ ଅଗଣିତ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଖଣି ରହିଛି । ସେଠାକାର ଲୋକମାନେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ପାତ୍ରରେ ରୋଷେଇ କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଆଭୂଷଣର ପ୍ରଚଳନ ସେଠାରେ ନାହିଁ । ସେଠାରେ ତାମ୍ର ଆଭୂଷଣର ଚାହିଦା ସବୁଠୁ ଅଧିକ । ତାମ୍ର ଅଳଙ୍କାରରେ ଅତି ସହଜରେ କଳଙ୍କ ଧରି ଯାଉ ଥିବାରୁ ଏଥିରେ ଲୌହର ଖାଦ ମିଶ୍ରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ସେହି ମିଶ୍ରିତ ଧାତୁରେ ମୁଦ୍ରିକାଟି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।

ଅନ୍ୟ ଏକ ପେଟିରୁ ସେ ଅତି ସୁନ୍ଦର କୃଷ୍ଣ ହୀରକ ବାହାର କଲା । ଏହା ଯେଉଁ ଦେଶରୁ ଆସିଥିଲା, ସେଠାରେ ନୀଳା, ରତ୍ନ, ମୋତି ଇତ୍ୟାଦି ମୂଲ୍ୟବାନ ଧାତୁ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ମିଳେ । କିନ୍ତୁ କୋଇଲା ଖୁବ୍ କମ୍ ଉପଲବ୍ଧ ହୁଏ । ତେଣୁ ଏହି କୃଷ୍ଣ ହୀରକ, ସେହି ଦେଶର ଏକ ଅତି ମୂଲ୍ୟବାନ ସମ୍ପଦ ।

ପ୍ରମିଳା ଏହିପରି ଭାବେ ସେ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କୁ ଅନେକ ଗୁଡିଏ ଉପହାର କାଢି ଦେଖାଇଲା । ଏହି ସବୁ ବିଚିତ୍ର ଧରଣର ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପଦାର୍ଥ ଦେଖି ପଣ୍ଡିତମାନେ ଆଚମ୍ବିତ ହୋଇଗଲେ । ସେମାନେ ପ୍ରମିଳାକୁ କହିଲେ, “ଆମେ ତ କେବଳ କାହାଣୀରେ ଯାହା ଶୁଣିଥିଲୁ ଯେ, ଏପରି ବସ୍ତୁଗୁଡିକର ମର୍ଯ୍ୟାଦା କେତେକ ଦେଶରେ ହେଉଛି । ମାତ୍ର ତୁମେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଭାଗ୍ୟବତୀ ଯେ, ଏହି ସବୁ ବସ୍ତୁମାନ ଉପହାର ସ୍ୱରୂପ ଲାଭ କରିପାରିଛ!”

ପଣ୍ଡିତମାନେ ପ୍ରଶ୍ନ କଲେ “ଏହି ସବୁ ବସ୍ତୁ ଦେଖିବା ପରେ ଆମେ ତୁମ ଭାଇକୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇବୁ, ଏପରି ଅନୁରୋଧ ଆମକୁ ବିଚିତ୍ର ମନେ ହେଉଛି । ଏହି ବସ୍ତୁ କ’ଣ ତୁମ ଭାଇଙ୍କର ଯୋଗ୍ୟତାର ମାପକାଠି? ତା’ପରେ ପ୍ରମିଳା ହାତଯୋଡି କହିଲା, “ମହୋଦୟ, ଆପଣମାନେ ବୁଦ୍ଧି ବିଚାରରେ ମୋ’ଠାରୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଭିଜ୍ଞ । ମୋର ମନେ ହେଉଛି, ମୋତେ ପରୀକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଆପଣମାନେ ଏପରି ପ୍ରଶ୍ନ କରୁଛନ୍ତି ।”

ପଣ୍ଡିତମାନେ ଆହୁରି ଚିନ୍ତିତ ହୋଇପଡିଲେ । କିନ୍ତୁ ଜଣେ ବୟସ୍କ ପଣ୍ଡିତ ପ୍ରମିଳାର ଶିରରେ ହାତ ରଖି ତାକୁ ଆଶୀର୍ବାଦ କରି କହିଲେ, “କନ୍ୟା, ତୁମର ଏହି କଥା ଆମ ମନରୁ ଅହଂକାର ଦୂରେଇଦେଲା । ଯଦି ଆମେ ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅର୍ଥରେ ଚିନ୍ତା କରିଥାନ୍ତୁ ଯେ ଜଣେ ମୂର୍ଖକୁ କିପରି ଓ କାହିଁକି ସମ୍ମାନ ଦେଖାଇବାକୁ ହେବ, ତେବେ ଆମ ମହାରାଜାଙ୍କୁ ଏପରି ବିଷର୍ଣ୍ଣମନରେ ସମୟ ବିତାଇବାକୁ ପଡି ନ ଥାନ୍ତା । ତୁମେ ଯେପରି ଉଦାହରଣ ଦେଖାଇ, ମୂର୍ଖର ଯଥାର୍ଥତା ପ୍ରତିପାଦନ କରାଇ ପାରିଲ, ଏପରି ଚମତ୍କାର କଥା ମୁଁ ଆଗରୁ କେଉଁଠାରେ ମଧ୍ୟ ଶୁଣି ନଥିଲି । ତୁମପରି ଜଣେ ବୁଦ୍ଧିମତୀ ରାଣୀଙ୍କ ଅଧିନରେ ପ୍ରଜା ହେବା ଆମ ପାଇଁ ଏକ ସୌଭାଗ୍ୟର କଥା । ତେଣୁ ଆମେ ସ୍ଥିର କରୁଛୁ ଯେ ତୁମ ଭାଇଙ୍କୁ ସମ୍ମାନିତ କରିବୁ ।” ଏପରି କହି ସେ ଅନ୍ୟ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କୁ ଚାହିଁଲେ ।

ବେତାଳ ଏହି କାହାଣୀଟି ଶୁଣାଇବା ପରେ ରାଜାଙ୍କୁ ସେ ପ୍ରଶ୍ନ କଲା, “ରାଜନ୍! ପଣ୍ଡିତମାନେ ସ୍ୱୀକାର କଲେ ଯେ ମହାମୂର୍ଖ ମଧ୍ୟ ସମ୍ମାନର ଯୋଗ୍ୟ ଅଟେ । ଶତଭୋଜଙ୍କ ଦରବାରରେ ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ମୋର କିଛି କହିବାର ଅଛି । ରାଜା ପ୍ରମିଳାକୁ ବିବାହ କରି ନ ପାରି ଦୁଃଖିତ ହେବାରୁ, ରାଜାଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବା ପାଇଁ ସେମାନେ ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବ ସ୍ୱୀକାର କଲେ । ମୂର୍ଖକୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇବା ତାଙ୍କର ପାଣ୍ଡିତ୍ୟ ପ୍ରତି ଏକ ଘୋର୍ ଅପମାନ ସଦୃଶ । ସେ ଯାହା ବି ହେଉ, ସମସ୍ୟାର ତୁରନ୍ତ ସମାଧାନ ନିମନ୍ତେ ସେହି ପଣ୍ଡିତମାନେ ଏପରି ଅସଂଗତ, ଅଯଥାର୍ଥ ନିଷ୍ପତି ନେଲେ । ମୁଁ ଜାଣିବା ପାଇଁ ଚାହୁଁଛି ଯେ, ଏହି ବିଚିତ୍ର ଉପହାର ଗୁଡିକ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରମିଳା ପ୍ରକୃତରେ କ’ଣ କହିବା ପାଇଁ ଚାହୁଁଥିଲା? ପଣ୍ଡିତମାନଙ୍କୁ ବିଭ୍ରାନ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଏହା ଆଉ ତା’ର ଏକ ଚାଲବାଜୀ ନୁହେଁ ତ? ବୃଦ୍ଧ ପଣ୍ଡିତ ଚମତ୍କାର ଭାଷଣ ଦେଇ ତା’ର ପ୍ରଶଂସା କଲେ ଓ ଅନ୍ୟ ପଣ୍ଡିତମାନେ କିଛି ନ ବୁଝି ମଧ୍ୟ ମୁଣ୍ଡ ହଲାଇ ତାଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କଲେ । ଏହି ସବୁ ଘଟଣା କ’ଣ ହାସ୍ୟାସ୍ପଦ ମନେ ହେଉନାହିଁ? ମୋର ଏହି ସନ୍ଦେହର ତୁରନ୍ତ ଉତ୍ତର ଦିଅ । ଉତ୍ତର ଜାଣି ମଧ୍ୟ ନିରୁତ୍ତର ରହିଲେ ତୁମର ମସ୍ତକ ଶତଧା ବିଦୀର୍ଣ୍ଣ ହେବ ।”

ବିକ୍ରମାର୍କ ବେତାଳର ସନ୍ଦେହର ସମାଧାନ କରି କହିଲେ, “ସାଧାରଣତଃ ଯେଉଁ ବସ୍ତୁ ଯେଉଁଠାରେ ଦୁଷ୍ପ୍ରାପ୍ୟ ଓ ବିରଳ, ସେହି ବସ୍ତୁ ପାଇଁ ସେଠାରେ ଆଦର ଓ ଆକର୍ଷଣ ବେଶୀ । ଗୋଟିଏ ଦେଶର ଅତି ମୂଲ୍ୟବାନ ବସ୍ତୁ, ଅନ୍ୟ ଦେଶରେ କିପରି ମୂଲ୍ୟହୀନ ତା’ର ପ୍ରମାଣ ସେ ଅତି ଚମତ୍କାର ଢଙ୍ଗରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କଲେ । ପଣ୍ଡିତମାନେ ଦୁର୍ଲଭ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ, ପ୍ରମୋଦ ପରି ମହାମୂର୍ଖ ମଧ୍ୟ ବିରଳ ଅଟେ । ବୃଦ୍ଧ ପଣ୍ଡିତ ବୁଝି ପାରିଲେ ଯେ ପ୍ରମୋଦକୁ ସମ୍ମାନିତ କରିବା ଅର୍ଥ, ସେ ଜଣେ ମହାମୂର୍ଖ ଅଟେ, ଏହି ସତ୍ୟକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିବା । ତେଣୁ ସେ ପ୍ରମିଳାଙ୍କ କଥାର ସୂକ୍ଷ୍ମ ଅର୍ଥଟି ଧରି ପାରିଲେ ଓ ତାଙ୍କ ପରି ବିବେକଶୀଳା ମହାରାଣୀ ପାଇବା ସୌଭାଗ୍ୟର କଥା, ଘୋଷଣା କଲେ ।”

ସେହିପରି ରାଜାଙ୍କର ମୌନଭଙ୍ଗ କରାଇବାରେ ସଫଳ ହୋଇ ଶବ ଓ ଶବସ୍ଥିତ ବେତାଳ ରାଜାଙ୍କର କାନ୍ଧରୁ ଖସିଯାଇ ପୁନର୍ବାର ବୃକ୍ଷ ଡାଳରେ ଝୁଲି ପଡିଲା ।