ଦିନ ପାଣିପରି ବହିଯାଉଛି । ଆସନ୍ତା ବିଛା ଛ’ଦିନକୁ ଚମ୍ପାକୁ ବାର ପୂରି ତେର ବର୍ଷ ପଶିବ । ତେଣିକି ଚଉଦ । ଯୋଡା ବୟସ ପଶିଲେ ବାହା ମନା । ଏହି ବର୍ଷ ବିଭା ନ ହେଲେ ନ ଚଳେ । କରଣଘର ବୋଲି ଝିଅଟାକୁ ଥୁବୁଡୀ କରି ଘରେ ରଖିବା ନିହାତି ନିଲଠାପଣ କଥା । ଘର ଭଲ, କନ୍ୟାଟି ସୁଲକ୍ଷଣୀ, ତେଣୁ ଭଲ ଭଲ ଜବାବ୍ ଆସିଲାଣି । ବିମଳାଦେଈଙ୍କର ତୁରନ୍ତ ଜବାବ, ନା । ଯେ ଯେତେ ବୁଝାଉ, ତାଙ୍କର ଏକା ରା – ନା ।

ଦିନେ ସଞ୍ଜବେଳେ ବିମଳାଦେଈ, ଆନୀପିଉସୀ ଆଉ ଶିବୁବାବୁଙ୍କୁ ପାଖରେ ବସାଇ ଆପଣା ମନ କଥା ଫିଟାଇ କହିଲେ, ‘ଦେଖ ପିଉସୀ, ଝୁଅକୁ ଜୁଆଇଁ ନେଲେ ଗଲା, ଯମ ନେଲେ ମଲା ।’ ବଡଲୋକ ଦେଖି ଦୂରଦୂରାନ୍ତରକୁ ଝିଅଟାକୁ ପେଲିଦେବି, ଆଉ ତ ଆଖି ସୁଲଭ ଦେଖିପାରିବି ନାହିଁ । କରଣକୁଳ ଯେ ଗଲା, ଏକମୁହାଁ ସେହି ଗଲା । ମୋର ଦିଓଟି ଆଖି, ଗୋଟିଏ ଗଲେ କଣା ହୋଇ ମୁଁ ମରିଯିବି ଯେ! ଇମିତି ଆଖପାଖରେ ତାକୁ ଦେବି ଯେ ଯିମିତି ଡାକିଦେଲେ ସେ ‘ଓ’ କରୁଥିବ । ଏ ତ ଗଲା ଗୋଟାଏ ବାଡ । ଅସଲ କଥା, ମୁଁ ସତ୍ୟ ଲଙ୍ଘିବି ନାହିଁ । ବାବୁମାନେ ଆଉ ବଉଳ ଚାଲିଯାଇ ସ୍ୱର୍ଗରେ ଅଛନ୍ତି, ମୁଁ ନରକରେ ଯାହା ଖାଲି ଘାଂଟି ହେଉଛି! ସତ୍ୟ ଲଙ୍ଘିଲେ ମୋତେ ନରକରେ ବି ଠାବ ହେବ ନାହିଁ ।

ରାମହରିବାବୁ ଚାରିଘର ଛଡା ପଡୋଶୀ ନବଘନ ଦାସେ ପୋଲିସର ଜମାଦାର ଥିଲେ । ଗୋଟିଏ ଥାନାରେ ଏକ ସାଙ୍ଗରେ ଚାକିରିରେ ଢେର୍ ଦିନ ସେମାନଙ୍କର ବିତିଯାଇଥିଲା । ନବଘନବାବୁଙ୍କ କୁଟୁମ୍ବ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କ ଭାର୍ଯ୍ୟା କମଳା ଦେଈ, ଆଉ ଗୋଟିଏ ପୁଅ ଦିବାକର । ସେ ଦୁଇ ବାବୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଯିମିତି ମନ ମିଳେଇ ଖୁବ୍ ଭାବ । ଏଣେ ଘରଆଡେ ବିମଳାଦେଈ ଆଉ କମଳାଦେଈଙ୍କ ମଧ୍ୟ ସିମିତି ମିଳାପ, ସିମିତି ଏକ ମନ । ସେ ଦୁଇଜଣ ଯେତେବେଳେ ଭୁଆସୁଣୀ ଥିଲେ, ରୋଜ ସକାଳେ ବାଡିଆଡେ ପୋଖରୀ ତୁଠରେ ଘଡିଏ ଯାଏଁ ବସି ସେମାନେ ଦାନ୍ତ ଘଷନ୍ତି, ଆଉ ଦୁଃଖସୁଖ କଥା, ହସଖୁସି କଥା, ରନ୍ଧାବଢା କଥା, ଘରକରଣା କଥା ହୁଅନ୍ତି । ଦୋଳପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ସେ ଦୁଇଜଣ ଆମ୍ବ ବଉଳ ବସିଥିଲେ । ଚମ୍ପା ଯେତେବେଳେ ପେଟରେ ଥାଏ ସେତେବେଳେ କମଳାଦେଈ କହିଲେ, “ବଉଳ, ତମର ଯେବେ ଗୋଟିଏ ଝିଅ ହେବ, ମୋ ଦିବକୁ ତାକୁ ଦେବ ।” ଏହା ଶୁଣି ବିମଳାଦେଈ କହିଲେ, “ହଁ, ବଉଳ ଦେବି ।” କମଳାଦେଈ, ‘ସତ୍ୟ’?’ ବିମଳା, ‘ସତ୍ୟ ।’ କମଳା ‘ସତ୍ୟ?’ ବିମଳା, ‘ସତ୍ୟ ।’ କମଳା, ‘ସତ୍ୟ?’ ବିମଳା, ‘ସତ୍ୟ’ । ତିନି ସତ୍ୟ ଉତ୍ତାରେ ଆଉ କଣ କିଛି କଥା ଥାଏ? ନବଘନବାବୁ, କମଳା ଦେଈ ଚାଲିଯାଇଛନ୍ତି । ବର୍ତ୍ତମାନ ତାଙ୍କ ପୁଅ ଦିବାକର ଘରକୁ ଏକୁଟିଆ । ପିଲାଟା ଯୋଗା ଇଂରାଜୀ ବି ଦି’ଅକ୍ଷର ଜାଣେ । ଯୁବା ବୟସ । ଦେଖିବାକୁ ସେ ଭାରି ସୁନ୍ଦର । କାକଟପୁର ଜମିଦାର ସିରସ୍ତାର ନାଏବ ସେ । ବିମଳାଦେଈ ସେ ସତ୍ୟକୁ ହୃଦୟରେ ଲେଖି ରଖିଛନ୍ତି । କହିଲେ, ‘ମୁଁ ସତ୍ୟ ଲଙ୍ଘିବି ନାହିଁ, ଛେଉଣ୍ଡ ପିଲାଟିକି ଥାଏ କରିବି ।’ ବିଭା ହୋଇଗଲା । ଦିବାକର-ଚମ୍ପା ମାଣିକଯୋଡା ପରି ପରମ ସୁଖରେ ଘରେ ଥା’ନ୍ତି । ସେ ଦୁଇଜଣଙ୍କ ଏକ ମନ, ଏକ କଥା, ଏକ ଇଚ୍ଛା । ପୃଥିବୀରେ ସ୍ୱର୍ଗୀୟ ସୁଖ ଯେବେ କିଛି ଥାଏ ସେଇଟା ହେଲା ଦାମ୍ପତ୍ୟ-ପ୍ରେମ ।

ମା’ ବିମଳା ଦେଈ ଏଣିକି ଅଡି ବସିଲେଣି, ଘରକୁ ବୋହୂଟିଏ ଆଣିବାକୁ ହେବ । ଦିନେ ରବିବାର, କଚେରି ବନ୍ଦ, ପୁଅ ଘରେ ଅଛି । ଶିବୁବାବୁ ବସି ଖଣ୍ଡିଏ ପୋଥି ପଢୁଥିଲେ । ବୁଢୀ ଧୀରେ ଧୀରେ ଯାଇ ତା ପାଖରେ ବସିଲେ । କଅଁଳେଇ କଅଁଳେଇ ତାକୁ କହିଲେ, “ଆରେ ବାପା ଶିବୁ! ଆଜିକି ପାଂଚ ବରଷ ହେଲା ତୋ ସାଙ୍ଗରେ ମୁଁ ଲାଗିଛି; କେତେଥର କହିଲି, ହେଲେ ତୁ ତ କିଛି ବି ଶୁଣିଲୁ ନାହିଁ । ପହିଲୁ ପହିଲୁ ତୁ କହିଲୁ, ପାଠ ପଢିସାରିଲେ ବାହା ହେବୁ । ପଢା ସରିଲା । ଫେର୍ ଧରିଲୁ, ଚାକିରି କଲେ ବାହାଘର ହେବୁ । ଚାକିରି ବି ହେଲା । କାହିଁ, ବାହାଘର ନାଁ-ଚର୍ଚ୍ଚା ବି ନାହିଁ । ମୋର କ’ଣ ଆଉ ବଳ-ବୟସ ଆସୁଛିକିରେ? ମୁଁ କ’ଣ ଆଉ କାମପାଇଟିକି ପାରିବିରେ? ବିଦା ମା’ ସିନା ବାହାର ଘରକାମ ପାଇଟି କରିଦେଇଗଲା; ହେଲେ ଭିତର ପାଇଟି ରନ୍ଧାବଢା କରୁଛି କିଏ? ଏଣିକି ସଞ୍ଜ ହେଲା ତ ମୋ ଆଖିକି କିଛି ବି ଦିଶିବ ନାହିଁ । ପାଖ ଜାଗା ହାବୁଡି ପଡିବି, କାମ ପାଇଟି ହାତକୁ ଲାଗିବ ନାହିଁ । ଦିନେ ଦିନେ ଦିହପା’କୁ ଲାଗିଲେ ଚମ୍ପା ଆସି ଦି’ଟା ସିଝାସିଝି କରିଦେଇଯାଏ । ସେ କ’ଣ ଏମିତି ସବୁଦିନେ ଆସୁଥିବ? ଯେତେ ହେଲେ ବି ସେ ହେଲା ପରଘରୀ, ତାର ଫେର୍ ଘରକରଣା ଅଛି ନା? ପୁଣି ସେ ତା ଘରକୁ ଏକୁଟିଆ । ଶାଶୁ ନଣନ୍ଦ କେହି ନାହିଁ ବୋଲି ସିନା ଯେତେବେଳେ ପାରେ ସେ ଧାଇଁଆସେ, ନୋହିଲେ କଣ ସେ କେବେବି ଆସିପାରନ୍ତା? ଆଉ ଦେଖ, ତିନି ପ୍ରସ୍ତ ଘର । ମୁଁ ଗୋଟାଏ କଣରେ କେଉଁଠି ପଡି ରହିଥାଏଁ, ତୁ କଚେରିକୁ ବାହାରିଗଲେ ଏ ଘରଗୁଡାକ ମତେ କିମିତିକା ଖାଁ ଖାଁ ଗୋଡାଏ । ଏହି ଘର ଦିନେ କ’ଣ ଥିଲା, ଆଉ ଆଜି କଣ ହେଲା! ହାଇରେ – ହା! ମୁଁ ଆଉ କେତେ କାଳ ବଂଚି ରହିବି ରେ! ମତେ ଟିକିଏ ଅନାରେ ଭଲା! ସେ ନାହାଁନ୍ତି ବୋଲି ସିନା, ନହେଲେ ତୁ କଣ ଆଜିଯାଏଁ ଆଉ ଅଭିଆଡା ହୋଇ ବସିଥାନ୍ତୁ?” ବୁଢୀ ଆଉ କିଛି ବି କହିପାରିଲେ ନାହିଁ । ଧକେଇ ଧକେଇ କାନ୍ଦି ବସିଲେ, ସଁ ସଁ କରି ନାକ ପୋଛି ପକାଉଥାନ୍ତି ।