ଗୁମ୍ଫା ଦ୍ୱାରରୁ ରକ୍ତଧାରା ନିର୍ଗତ ହେବାର ଦେଖି ସୁଗ୍ରୀବ ଭାବିଲେ କି ବାଳୀଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଛି । ତେଣୁ ସେ ଭୀଷଣ ଦୁଃଖ ଓ ଭୟରେ ସେ ଗୁମ୍ଫାଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ କରିଦେଇ କିସ୍କିନ୍ଧ୍ୟାକୁ ଲେଉଟି ଆସିଲେ । କିନ୍ତୁ ପ୍ରକୃତରେ ବାଳୀ ସେ ମାୟାବୀକୁ ମାରିଥିଲେ ଓ କିଛିଦିନ ପରେ କିସ୍କିନ୍ଧ୍ୟାକୁ ସେ ଫେରି ଆସିଲେ । ସୁଗ୍ରୀବ ବାଳୀଙ୍କୁ ଜୀବିତ ଅବସ୍ଥାରେ ଦେଖି ଆନନ୍ଦ ଓ ଚକିତ ହୋଇ ତାଙ୍କ ପାଦତଳେ ରାଜମୁକୁଟ ରଖି ତାଙ୍କୁ ସେ ସାଷ୍ଟାଙ୍ଗ ପ୍ରଣିପାତ କଲେ । କିନ୍ତୁ ବାଳୀଙ୍କର ସେଥିରେ କୌଣସି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ହେଲା ନାହିଁ । ସେ ଅତ୍ୟନ୍ତ କ୍ରୋଧିତ ହୋଇ ରହିଥିଲେ । ସୁଗ୍ରୀବ ଏକଥା ଜାଣିପାରି କହିଲେ, “ଭାଇ, ଶତ୍ରୁକୁ ବଧ କରି ଆପଣ ଯେ କୁଶଳରେ ଫେରି ଆସିଛନ୍ତି ତାହା ବଡ ସୌଭାଗ୍ୟର କଥା । ଗୁମ୍ଫା ଦ୍ୱାରରେ ବହୁତ ଦିନ ଧରି ଅପେକ୍ଷା କରି କରି ଶେଷରେ ଗୁମ୍ଫା ଭିତରୁ ରକ୍ତଧାର ବୋହି ଆସୁଥିବାର ଦେଖି ମୁଁ ଭାବିଲି ଏହା ଆପଣଙ୍କ ରକ୍ତ । ତେଣୁ ମୁଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୁଃଖ ଓ ଭୟରେ ଗୁମ୍ଫା ଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ କରି ଚାଲି ଆସିଲି । ମୁଁ ତ କେବେ ମଧ୍ୟ ରାଜା ହେବାକୁ ଚାହିଁ ନଥିଲି । ରାଜଗାଦି ଖାଲି ପଡିବାରୁ ମନ୍ତ୍ରୀମାନେ ମୋତେ ବାଧ୍ୟ କରି ବସାଇଥିଲେ । ଏବେ ଆପଣ ଆପଣଙ୍କ ସିଂହାସନ ଗ୍ରହଣ କରନ୍ତୁ । ମୁଁ ପୂର୍ବବତ୍ ଯୁବରାଜ ପଦରେ ରହି ଆପଣଙ୍କ ସେବା କରି ନିଜକୁ ଧନ୍ୟ ମନେ କରିବି ।”
କିନ୍ତୁ ସୁଗ୍ରୀବଙ୍କ କଥା ବୁଝିବାକୁ ବାଳୀ ଟିକିଏ ହେଲେବି ଚେଷ୍ଟା କଲେ ନାହିଁ । ସମସ୍ତିଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ସେ ସୁଗ୍ରୀବକୁ ନାନା କୁବାକ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗ କରି ଭତ୍ସର୍ନା କଲେ । ସେ କହିଲେ, “ମାୟାବୀକୁ ତଡି ଦେବାକୁ ଆମେ ଦୁହେଁ ତା’ ପଛେ ପଛେ ଚାଲୁ । ମାୟାବୀ ଏକ ଭୟଙ୍କର ପାହାଡି ଗୁମ୍ଫା ଭିତରକୁ ପଶିଗଲା । ମୁଁ କହିଥିଲି ଯେ ମାୟାବୀକୁ ମାରିବା ପରେହିଁ ଫେରିବି । ତେଣୁ ମୁଁ ଏହି ସୁଗ୍ରୀବକୁ ଦ୍ୱାର ମୁହଁରେ ଅପେକ୍ଷା କରିବାକୁ କହି ଗୁମ୍ଫା ଭିତରକୁ ଗଲି । ଗୁମ୍ଫା ଭିତରେ ଚଳିବାର ଅଭ୍ୟାସ ତ ମୋର ନଥିଲା । ତେଣୁ ମାୟାବୀକୁ ଧରିବା ପାଇଁ ବହୁତ ସମୟ ଲାଗିଲା । ତା’ପରେ ଲଢେଇ ଚାଲିଲା । ତାହା ବହୁତ ଦିନ ଧରି ଚାଲିଲା । ଶେଷରେ ମୁଁ ଜିତିଲି । ତା’ପରେ ମୁଁ ଫେରି ଆସି ଦେଖିଲି ଗୁମ୍ଫା ଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ । ମୁଁ ଚିତ୍କାର କରି ସୁଗ୍ରୀବକୁ ଡାକିଲି । କିନ୍ତୁ ଇଏ ତ ଏଠାକୁ ଆସି ରାଜା ସାଜି ବସିଛି । ଭାବିଥିଲା ଯେ ଗୁମ୍ଫା ଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ କରିଦେଲେ ମୁଁ ସେଠାରୁ ଆସି ନପାରି ମରିବି ଓ ସେ ରାଜା ହେବ । ତା’ପରେ ବହୁ କଷ୍ଟରେ ଗୁମ୍ଫା ଦ୍ୱାରରେ ଥିବା ବିରାଟ ପଥରକୁ ବିଧା ମାରି ମାରି ମୁଁ ତାହା ଭାଙ୍ଗି ପକାଇ ବାହାରକୁ ଆସିଲି ।”
ସମସ୍ତିଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଏସବୁ କଥା କହିବା ପରେ ବାଳୀ ସୁଗ୍ରୀବଙ୍କୁ ନାନା ଅସମ୍ମାନଜନକ କଥା କହି ତାକୁ ଭତ୍ସର୍ନା କଲେ ଓ ରାଜ୍ୟରୁ ବାହାର କରିଦେଲେ ଓ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ରୁମାଙ୍କୁ ନିଜର ପତ୍ନୀ କରି ରଖିଲେ । ସୁଗ୍ରୀବ ନିରାଶ୍ରୟ ଭାବରେ ବୁଲି ବୁଲି ବାଳୀ ଭୟରେ ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତରେ ଯାଇ ଲୁଚି ରହିଲେ । ସୁଗ୍ରୀବଙ୍କ ସହ ହନୁମାନ, ଜାମ୍ବବାନ୍, ମୈନ୍ଦ ଓ ଦ୍ୱିବିନ୍ଦ ନାମକ ଚାରିଜଣ ମନ୍ତ୍ରୀ ଥିଲେ । ବଡ କଷ୍ଟରେ ସେମାନଙ୍କର ଦିନ ବିତୁଥାଏ । ହଠାତ୍ ଦିନେ ପାହାଡ ଉପରୁ ସୁଗ୍ରୀବ ଦେଖିଲେ ଯେ ଦୁଇଜଣ ବ୍ୟକ୍ତି ତାଙ୍କରି ପାହାଡ ଆଡକୁ ଆସୁଛନ୍ତି । ପମ୍ପା ସରୋବରର ନିକଟସ୍ଥ ବନରେ ମନୁଷ୍ୟ ଦୁଇଜଣ ବିଚରଣ କରୁଛନ୍ତି । ଏଣେ ସୁଗ୍ରୀବଙ୍କର ଭୟ ହେଲା ଯେ ବାଳୀ ନିଜେ ତ ଆଉ ଏ ପାହାଡକୁ ଆସିପାରିବେ ନାହିଁ ତେଣୁ ସୁଗ୍ରୀବଙ୍କୁ ମାରିବାକୁ ବୋଧହୁଏ କାହାକୁ ପଠାଇଛନ୍ତି । ତା’ଛଡା ବାଳୀ ଋଷ୍ୟମୁକ ପାହାଡକୁ ନ ଆସିବାର ଆଉ ଏକ କାରଣ ବି ଅଛି । ଥରେ ଦୁନ୍ଦୁଭି ନାମକ ଏକ ବିରାଟ ବଳଶାଳୀ ରାକ୍ଷସ ସମୁଦ୍ର ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ କରିବାକୁ ଗଲା । ସମୁଦ୍ରଦେବ କହିଲେ ଯେ ହିମାଳୟ ପର୍ବତ ହେଉଛନ୍ତି ସବୁଠାରୁ ବଳବାନ୍, ତାଙ୍କରି ସହିତ ଲଢିଲେ ଯାଇ ଠିକ୍ ହେବ । ତେଣୁ ସେ ହିମାଳୟ ପର୍ବତ ପାଖରେ ପହଁଚି ତାଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧ ନିମନ୍ତେ ଡାକିଲା । ହିମାଳୟ କହିଲେ, “ଦୁନ୍ଦୁଭି, ତୁମ ସହିତ ଲଢିବାକୁ ମୁଁ ବଳରେ ଓ ପରାକ୍ରମରେ ତୁମର ସମକକ୍ଷ । କିନ୍ତୁ ମୋ ଦେହରେ ଅସଂଖ୍ୟ ଯୋଗୀଋଷି ତପସ୍ୟାରତ । ସ୍ୱୟଂ ଭଗବାନ ଶିବ ବି ମୋ ଦେହରେ ରହିଛନ୍ତି ଓ ସେ ସର୍ବଦା ଧ୍ୟାନମଗ୍ନ ଅଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କର ଯୋଗଧ୍ୟାନରେ ବିଘ୍ନ ଘଟାଇ ମୁଁ ଅଯଥାଟାରେ ଅଶାନ୍ତି ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଚାହେଁନାହିଁ । ତେଣୁ ମୁଁ କହୁଛି ତୁମେ କିସ୍କିନ୍ଧ୍ୟାକୁ ଯାଇ ବାନରରାଜ ବାଳୀଙ୍କ ସହିତ ଯୁଦ୍ଧ କର । କେବଳ ସେହିଁ ତୁମର ସମକକ୍ଷ ଯୋଦ୍ଧା ।” ଏକଥା ଶୁଣି ଦୁନ୍ଦୁଭି କ୍ରୋଧରେ ଗର୍ଜ୍ଜନ କରି କିସ୍କିନ୍ଧ୍ୟାରେ ପହଁଚି ବାଳୀଙ୍କୁ ଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ କଲା । ସେତେବେଳେ ତ ରାତ୍ରି ସମୟ । ବାଳୀ ତାଙ୍କ ଅନ୍ତଃପୁରରେ ବିଶ୍ରାମ କରୁଥିଲେ । ଯୁଦ୍ଧର ଆହ୍ୱାନ ଶୁଣି ସେ ତାଙ୍କ ନଅରରୁ ବାହାରି ଆସି ଦୁନ୍ଦୁଭିକୁ ଭେଟିଲେ । ଏହାପରେ ସେ ଦୁହିଁଙ୍କର ଘୋର ଯୁଦ୍ଧ ହେଲା । ଶେଷରେ ବାଳୀ ଦୁନ୍ଦୁଭିକୁ ଟେକି କଚାଡି ଦେଲା । ଏହିପରି ଭାବେ ସେ ଦୁନ୍ଦୁଭି ମରିଗଲା । ବାଳୀ ତା’ର ମୃତ ଶରୀରକୁ ଟେକି ଧରି ଦୂରକୁ ଫିଙ୍ଗିଦେଲା । ତାହା ଏହି ଋଷ୍ୟମୁକ ପର୍ବତ ଉପରେ ଆସି ପଡିଲା । ଋଷି ମାତଙ୍ଗ ସେତେବେଳେ ସେଠାରେ ତପସ୍ୟାରତ ଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଉପରେ କେତେ ବିନ୍ଦୁ ରକ୍ତ ପଡିଲା । ସେ ରାଗିଯାଇ ଅଭିଶାପ ଦେଲେ ଯେ ବାଳୀ ସେହି ପର୍ବତକୁ ଗଲେ ଅଗ୍ନିଦ୍ୱାରା ସେ ଧ୍ୱଂସ ହୋଇଯିବ । ସେହିଦିନଠୁ ସୁଗ୍ରୀବ ତାଙ୍କର ସହଚରବର୍ଗଙ୍କ ସହ ଏଠାରେ ଆସି ବାସ କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଏବେ ଏ ନୂଆ ଦୁଇଜଣ ମାନବଙ୍କୁ ଦେଖି ସେମାନଙ୍କ ମନରେ ବହୁତ ପ୍ରକାର ଭୟ ଓ ସନ୍ଦେହ ଦେଖାଦେଲା । ସେ ହନୁମାନଙ୍କୁ ଡାକି ତାଙ୍କୁ ସବୁକଥା କହିଲେ । ହନୁମାନ କହିଲେ, “ଏଠାକୁ ବାଳୀ କେବେବି ଆସିବେ ନାହିଁ, ଇଏ ଯେଉଁ ଦୁଇଜଣ ମନୁଷ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ବା କାହିଁକି ତୁମର ଏତେ ଡରଭୟ?”
ସୁଗ୍ରୀବ କହିଲେ “ସେକଥା ତ ମୁଁ ମଧ୍ୟ ଭଲଭାବେ ଜାଣେ । ତେବେ ଦେଖ ଏ ଦୁଇଜଣ ମନୁଷ୍ୟ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରରେ ସଜ୍ଜିତ ହୋଇ ଏ ଆଡକୁ ଆସୁଛନ୍ତି । ରାଜାମାନେ ନାନା ପ୍ରକାର ଚେଷ୍ଟା କରି ତାଙ୍କର ଶତ୍ରୁ ବଧ କରନ୍ତି । ଆମେମାନେ ସାବଧାନ ହେବା ଉଚିତ୍ । ପୁଣି ବାଳୀ ତ ବହୁତ ବୁଦ୍ଧିମାନ । ତୁମେ ବରଂ ଛଦ୍ମବେଶରେ ଯାଇ ସେମାନଙ୍କର ପରିଚୟ ଓ ଏହି ବନକୁ ଆସିବାର କାରଣ ପଚାରି ଆସ ।”
