ଅନୁଭବ ଓ ଉପଦେଶ
୧/ ଅକାଳେ ନିୟମ ନାସ୍ତି । (ଦୁଃଖସମୟରେ ନିୟମକୁ ମାନି ଚଳିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।)
୨/ ଆଁ କଲେ ବତିଶ ଦାନ୍ତ ଦିଶେ । (ପେଟର ଗୁମର ପଦାରେ ପଡିଯିବା ।)
୩/ ଆଗତ ପଂଚା, ସବୁ କଂଚା । (କଂଚା ଫଳ ପାଚିଲେ ଖାଇବାର ଆଶା ଓ ଭବିଷ୍ୟତରେ ଫଳ ପାଇବା କଥାକୁ ଭାବିବା, ଏକା କଥା । ଆଗତ ପାଂଚ ଭଲ ନୁହେଁ ।)
୪/ ଆଲୋ ସଖି, ଆପଣା ମହତ ଆପେ ରଖି । (ନିଜର ସମ୍ମାନ ନିଜର କାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ।)
୫/ କଥା ମାଜିଲେ ମୋଟ, ସୂତା ମାଜିଲେ ସରୁ । (ଗୋଟିଏ କଥାକୁ ଧରିବସି ବାରମ୍ବାର ଆଲୋଚନା କଲେ ତାହା କ୍ରମେ ବଡ ଆକାର ଧାରଣ କରେ ।)
୬/ ଝାଟିମାଟି ଚାଳଘର, ନିଆଁ-ପାଣିକି ସଦା ଡର ।
୭/ ତିନିଘର କୁଣିଆ ଉପାସ ରହେ । (ଅନ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତି କୁଣିଆଙ୍କର ତତ୍ତ୍ୱ ନେବ ବିଚାରି କେହି ଦାୟିତ୍ୱ ନେବା ହେତୁ ।)
୮/ ତୋଳିବାକୁ ସହସ୍ର ଦିନ, ଭାଙ୍ଗିବାକୁ କ୍ଷଣେ । (କୌଣସି ବସ୍ତୁ ଗଢିବା କଷ୍ଟ; କିନ୍ତୁ ଭାଙ୍ଗିବା ଅତି ସହଜ ।)
୯/ ଦିନ ଯାଏ, କଥା ରହେ । (ଦିନଦିନକର କଥା ବହୁକାଳକୁ ମନେରହେ ।)
୧୦/ ନିଆଁ ନ ଥାଇ ଧୂଆଁ ବାହାରେ ନାହିଁ । (କାରଣ ନ ଥାଇ କାର୍ଯ୍ୟ ଦେଖାଯିବା ସମ୍ଭବ ନୁହେଁ ।)
୧୧/ ବଡ ଥିଲେ ପଚାରି, ସାନ ଥିଲେ ବିଚାରି ।
୧୨/ ବିନାଶ କାଳେ ବିପରୀତ ବୁଦ୍ଧି ।
୧୩/ ବିଷ୍ଠାକୁ ଘାଂଟିଲେ ଗନ୍ଧେଇବ ସିନା; ବାସିବ ନାହିଁ । (ନୀଚ ଓ ଘୃଣ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟର ଅଧିକ ଆଲୋଚନା ଅବାଛନୀୟ ।)
୧୪/ ଯେଉଁଠି ଠିକନ୍ତି, ସେଇଠି ଶିଖନ୍ତି । (ମନୁଷ୍ୟ ଅଭିଜ୍ଞତାରୁ ଶିକ୍ଷା କରେ ।)
୧୫/ ରୋଗର ଶେଷ, ଋଣର ଶେଷ, ରଖିଲେ ସର୍ବନାଶ ।
୧୬/ ସବୁ ଯାଉ ମହତ ଥାଉ, ମହତ ଗଲେ ନ ମିଳେ ଆଉ ।
୧୭/ ସମ୍ପଦବେଳେ ନ କରିବ ଚାତର, ବିପଦବେଳେ ନ ହୋଇବ କାତର ।
୧୮/ କାନ ଦେବ, ଜିଭ ଦେବ ନାହିଁ । (ସବୁ ଶୁଣିବ; କିନ୍ତୁ ହଠାତ୍ ନିଜର ମତାମତ ବ୍ୟକ୍ତ କରିବ ନାହିଁ ।)
୧୯/ ନଖରେ ଛିଣ୍ଡିବା କଥା କୁରାଢି ଯାଏଁ କିଆଁ ଯିବ?
୨୦/ ନିଜ ବୁଦ୍ଧିରେ ଘାସ କାଟିବ, ପରବୁଦ୍ଧିରେ ଘୋଡା ଚଢିବ ନାହିଁ ।
୨୧/ ଅଳପ ଆୟୀ, ବହୁତ ବ୍ୟୟୀ, ଛୋଟ ପଣତ ପରାୟେ ସେହି । (ସ୍ୱଳ୍ପ ଆୟ ଛୋଟ ପଣତ ପରି ସର୍ବଦା ନିଅଂଟ ହୁଏ ।)
୨୨/ ଆୟ ଦେଖି ବ୍ୟୟ କର ।
୨୩/ ଆୟ ଦଶ ବ୍ୟୟ ଦଶ, ସବୁବେଳେ ହସହସ,
ଆୟ ଦଶ ବ୍ୟୟ ବାଆର, ଦଉଡରେ ଭାଇ ସାହୁଘର,
ବ୍ୟୟ ଆଠ ଆୟ ଦଶ, ନିଶରେ ହାତ ମାରି ବସ ।
୨୪/ ନିକିତି ତଉଲ ସାନବଡକୁ, ଯେହୁ ବଡ ହୁଏ ସେହୁ ତଳକୁ ।
୨୫/ କଳନ୍ତର ଆଗରେ ଘୋଡା ଦଉଡିପାରେ ନାହିଁ । (କରଜ ଟଙ୍କାର ସୁଧ ହୁ-ହୁ ବଢିଯାଏ ।)
୨୬/ ଠାକୁର ଖାଇ ଖଟୁଲି ଖାଇବା । (ଲାଭାଂଶ ଭୋଗ କରି ମୂଳଧନ ଖାଇଯିବା ।)
୨୭/ ଥିଲେ ବାଘର ଆହାର, ନ ଥିଲେ ପବନ ଆହାର । (ପାଖରେ ଧନ ଥିଲାବେଳେ ଲୋକ ଭୁରି ଭୋଜନରେ ଦିନ ଯାପନ କରେ ଏବଂ ପାଖରେ ଧନ ନଥିଲାବେଳେ କୌଣସି ପ୍ରକାରେ ପ୍ରାଣ ରକ୍ଷାକରେ ।)
୨୮/ ଦୀପ ତେଜିଲେ ହାତ ଚିକ୍କଣ । (ପରର ଧନ କାରବାର କରିବା ଲୋକର ମଧ୍ୟ ଅର୍ଥିକ ଲାଭ ହୁଏ ।)
୨୯/ ଦେଉଳକୁ ମୁକୁଶିଆଳି (ମୁଖଶାଳା) ବଳିଯିବା । (ଆୟକୁ ବ୍ୟୟ, ଲାଭକୁ କ୍ଷତି, ମୂଳଧନକୁ ସୁଧ ବଳିପଡିବା ।)
୩୦/ ପଇସା ନେବ ଗଣି, ପାଣି ପିଇବ ଛାଣି ।
୩୧/ ବସି ଖାଇଲେ ନଈବାଲି ସରେ । (ଉପାର୍ଜନ ନ କରି ଘରେ ବସି ଆଳସ୍ୟରେ ବ୍ୟୟ କଲେ ନଈବାଲିପରି ଅକଳନା ସମ୍ପତ୍ତି ମଧ୍ୟ ନିଃଶେଷିତ ହୋଇଯାଏ ।)
୩୨/ ବାପ ରୋପିଲା ତାଳ, ପୁଅ ମୁଣ୍ଡକୁ କାଳ । (ବାପ କରିଯାଇଥିବା ଋଣ ବଢି ବଢି ପୁଅକୁ ବିପଦରେ ପକାଏ ।)
୩୩/ ଯେତିକି ଚୁନାକୁ ସେତିକି ପିଠା । (ଆୟ ଘେନି ବ୍ୟୟ)
୩୪/ ଯେବେ ଆଣିବୁ ଅରଜି ତେବେ ଖାଇବୁ ଗରଜି । (ବ୍ୟୟ ଆୟ ଉପରେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ।)
୩୫/ ସମୁଦ୍ରକୁ ଶଙ୍ଖେ ପାଣି । (ପ୍ରୟୋଜନ ଅନୁସାରେ ଯୋଗାଣ ଅତି କମ୍ ହେବ ।)
ଆଳସ୍ୟ
୧/ ଅଳସୁଆର ବାରବାଟି ଚାଷ । (ଅଳସୁଆ ଓ ନିକମା ଲୋକର ଗାଲୁଗିରି ଓ ବୃଥା ପୌଢି ପ୍ରଦର୍ଶନ ।)
୨/ କାମ ନ ଥାଇ ମୁକୁର ସେବା । (କାମ ନ ଥିଲେ ଆରିଶି ଧରି ମୁହଁ ଦେଖିବା ବା ସେହିପରି ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମୂଲ୍ୟହୀନ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଅତିବାହିତ କରିବା ।)
୩/ କୁଟାଖଣ୍ଡକ ଦିଖଣ୍ଡ ନ କରିବା । (ଆଳସ୍ୟପରାୟଣ ଅର୍କମଣ୍ୟ ବ୍ୟକ୍ତି)
୪/ ଠାପୁଆ ବଳଦ ରକ୍ଷା ପାଏ, ଠାପୁଆ ମଣିଷ ନାଶ ଯାଏ ।
୫/ ନାଗିଖିଆକୁ ମାଗିଖିଆ ସରି ନୁହେଁ ।
୬/ ପାଗ ବାନ୍ଧୁ ବାନ୍ଧୁ କଚେରି ବରଖାସ୍ତ । (ଆଳସ୍ୟପରାୟଣ ଦୀର୍ଘସୂତ୍ରୀ ବ୍ୟକ୍ତି ପ୍ରତି ଆକ୍ଷେପୋକ୍ତି ।)
୭/ ପେଲିଲା କୁକୁର କି ପାରିଧି କରେ । (ବାଧ୍ୟବାଧକତାରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସିଦ୍ଧ ହୁଏ ନାହିଁ ।)
୮/ ପୋଲା ଖିଆ, ମେଲା ଶୁଆ । (ଶ୍ରମ ନ କରି ଅନ୍ୟ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଚଳୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ।)
୯/ ବସିବାଠାରୁ କାଶିବା ଭଲ । (ଆଳସ୍ୟରେ ସମୟ ଅତିବାହିତ କରିବାଠାରୁ ସାମାନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିବା ଭଲ ।)
୧୦/ ବସ୍ଲା ଲୋକ କସ୍ଲେ ମଲା, କସ୍ଲା ଲୋକ ବସ୍ଲେ ମଲା । (ସମ୍ବଲପୁର ଅଂଚଳରେ ପ୍ରଚଳିତ ।) ଉଦ୍ଯୋଗୀ ପୁରୁଷ ଆଳସ୍ୟରେ ବସିରହିଲେଏବଂ ସୁସ୍ଥୀ ଆଳସ୍ୟପରାୟଣ ଲୋକ କାର୍ଯ୍ୟ କଲେ ରୋଗାକ୍ରାନ୍ତ ହୁଅନ୍ତି ।
୧୧/ ମଠରେ ଖାଇ ଖଟରେ ଶୋଇବା । (ଉଦ୍ୟମହୀନ ଓ ଚିନ୍ତାଶୂନ୍ୟ ଭାବରେ କାଳଯାପନ କରିବା ।)
୧୨/ ମାଗି ଖାଏ ଯେ ଲାଗେ ନାହିଁ, ଲାଗି ଖାଏ ଯେ ମାଗେ ନାହିଁ । (ଭିକ୍ଷୁକ ଓ ପରିଶ୍ରମୀ ବ୍ୟକ୍ତିର ତୁଳନା)
୧୩/ ଯତ୍ନ କଲେ ରତ୍ନ ମିଳେ । (ଉଦ୍ଯୋଗ ସର୍ବସିଧ ଉନ୍ନତିର ମୂଳ ।)
୧୪/ ଯିଏ ଦୁଧ ଖାଇବ, ସେ ନାତ ସହିବ । (ସୁଖଭୋଗ କରିବାକୁ ହେଲେ, ପ୍ରଥମେ କଷ୍ଟ ସ୍ୱୀକାର କରିବାକୁ ପଡିବ ।)
୧୫/ ମୁଣ୍ଡ ଅରଜିଲେ, ତୁଣ୍ଡ ଖାଏ ।
୧୬/ ଯେଝା ହାତରେ ଯେ ଚଉଦପା । (ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବା-ସମସ୍ତଙ୍କ ସମକକ୍ଷ ହେବା ।)
୧୭/ ଯେତେ ଜଳକୁ ଯିବ, ସେତେ ଫଳ ପାଇବ । (ଶ୍ରମ ଓ ନିଷ୍ଠା ଅନୁଯାୟୀ ଫଳ ।)
୧୮/ ସଳଖ ସୁନ୍ଦର ଭେଣ୍ଡିଆଟିଏ, ହାତ ଗୋଡ ନାହିଁ ଖଣ୍ଡିଆଟିଏ । (ସବଳ ଓ ସୁନ୍ଦର ଅଥଚ ଅକର୍ମଣ୍ୟ ଆଳସ୍ୟପରାୟଣ ଲୋକ)
୧୯/ ହାତରେ ଖଡା ନ ସିଝିବା । (ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅକର୍ମଣ୍ୟ ଲୋକ ।)
୨୦/ ହାତ ପାତିଲେ କି ଗଛରୁ ଫଳ ପଡିବ? (ବିନା ପରିଶ୍ରମରେ ଫଳଲାଭ ଅସମ୍ଭବ ।)
୨୧/ ହେଳା କଲେ ଭେଳା ବୁଡେ । (ଆଳସ୍ୟପରାୟଣତା ଓ ଉଦ୍ୟମହୀନତା ମନୁଷ୍ୟର ସର୍ବନାଶର ମୂଳ ।)
୨୨/ ଘିଅଖିଆ ଦିହ ତରଳିପଡୁଛି! (ବିନା ପରିଶ୍ରମରେ ଦେହରୁ ଝାଳ ବୋହୁଥିବା ଲୋକପ୍ରତି କଟାକ୍ଷ-ବଚନ ।)
୨୩/ ଚେଇଁ ଶୋଇବ ଯିଏ, ତାକୁ ଉଠାଇବ କିଏ?
୨୪/ ନିୟତ ଘେନି ବରକତ । (ନିଷ୍ଠା ଅନୁଯାୟୀ ମନୁଷ୍ୟ ପୁରସ୍କୃତ ହୋଇଥାଏ ।)
୨୫/ ଉଦ୍ୟମ କଲେ ସର୍ବସିଦ୍ଧି, ଜାଣିବ ଏହୁ ମହାନିଧି ।
୨୬/ ଆପଣା ଶିଙ୍ଗରେ ଭୂଇଁ ତାଡିବା । (ସ୍ୱାବଲମ୍ବୀ ହେବା ।)
୨୭/ ପାଇଟିକି ପାରିବି ନାହିଁ, ଖାଇବାରେ ହାରିବି ନାହିଁ । (ଅଳସୁଆ କର୍ମକୁଣ୍ଠ ଲୋକ ପ୍ରତି ପ୍ରଯୁଜ୍ୟ)
