ପ୍ରାଚୀନ କାଳରେ ଉଜ୍ଜୟିନୀରେ ଅନେକ ବିଖ୍ୟାତ ରାଜା ସବୁ ରାଜତ୍ୱ କରୁଥିଲେ । କିନ୍ତୁ ଏକ ସମୟରେ ଏପରି ଜଣେ ରାଜା ଥିଲେ, ଯିଏକି ନିଜର ଅତ୍ୟାଚାର ଓ ବଦଗୁଣ ଯୋଗୁଁ କୁଖ୍ୟାତ ଥିଲେ । ଦିନକୁ ଦିନ ତାଙ୍କ ଅତ୍ୟାଚାରର ସୀମା ମଧ୍ୟ ରହିଲା ନାହିଁ । ତେଣୁ ସେ ରାଜ୍ୟର କେତେକ ଯୁବକ ପ୍ରଜାମାନଙ୍କୁ ନେଇ ରାଜାଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ ବିଦ୍ରୋହ କଲେ । ଫଳରେ ଘମାଘୋଟ ଯୁଦ୍ଧ ହେଲା । କ୍ରମେ ସେହି ବିଦ୍ରୋହ ପ୍ରବଳରୂପ ଧାରଣ କଲା । ଅବଶେଷରେ ରାଜା ନିଜର ଜୀବନ ନେଇ ସେଠାରୁ ପଳାଇ ଗଲେ ଓ ନର୍ମଦା ନଦୀର ଅପର ପାରରେ ଥିବା ପଡୋଶୀ ରାଜ୍ୟର ରାଜା ମାର୍ତଣ୍ଡଙ୍କର ଆଶ୍ରୟ ନେଲେ ।
ରାଜା ମାର୍ତଣ୍ଡ ବହୁଦିନ ଧରି ଉଜ୍ଜୟିନୀକୁ ନିଜ ରାଜ୍ୟରେ ମିଶାଇବା ପାଇଁ ଆଶା ପୋଷଣ କରିଥିଲେ । ଏବେ ରାଜ୍ୟରେ ଅରାଜକତାର ସୁଯୋଗ ନେଇ ସେ ତାଙ୍କର ଇଚ୍ଛା ପୂରଣ କରିବାକୁ ତତ୍ପର ହେଲେ । ସେ ଉଜ୍ଜୟିନୀର ପଳାତକ ରାଜାକୁ ନିଜ ପାଖରେ ରଖିନେଇ ଓ ତାଙ୍କଠୁଁ ସବୁ କିଛି ବୁଝିନେଲେ । ତା’ପରେ ଉଜ୍ଜୟିନୀ ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ସୈନ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଚାଲିଲା ।
ଏଣେ କ’ଣ ହୋଇଛି ନା ରାଜାଙ୍କ ପରେ ପ୍ରଜାମାନେ ଶାସନ ଦାୟିତ୍ୱ ନିଜ ହାତକୁ ନେଲେ । କିନ୍ତୁ ସେ ଦିଗରେ ସେମାନଙ୍କର ଅଭିଜ୍ଞତା ବେଶି ନାହିଁ । କେତେକ ମୁଖ୍ୟ ଲୋକ କହିଲେ ସବୁ କିଛି ଚଳାଇବାକୁ । ଠିକ୍ ଏହି ସମୟରେ ଗୁପ୍ତଚରଠାରୁ ଖବର ମିଳିଲା କି ରାଜା ମାର୍ତଣ୍ଡ ଉଜ୍ଜୟିନୀ ଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ଆସୁଛନ୍ତି । ଏହା ଶୁଣି ସମସ୍ତେ ମୁଣ୍ଡରେ ହାତ ଦେଇ ବସିଲେ । ଭାବିଲେ ଏବେ କ’ଣ କରାଯିବ? କାରଣ ଉଜ୍ଜୟିନୀର ସୈନ୍ୟଶକ୍ତି ଏତେ ବି ବିରାଟ ନୁହେଁ; ପୁଣି ରାଜା ମାର୍ତଣ୍ଡ ଯୁଦ୍ଧ ବିଦ୍ୟାରେ ପାରଙ୍ଗମ । ତାଙ୍କ ପାଖରେ ସୈନ୍ୟସଂଖ୍ୟା ମଧ୍ୟ ବହୁତ । ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଆୟୁଧ ମଧ୍ୟ ଥିଲା । ସେମାନଙ୍କ ସୈନ୍ୟମାନେ ଯୁଦ୍ଧବିଦ୍ୟା ଭଲ ରୂପେ ଶିକ୍ଷା କରିଛନ୍ତି । ପୁଣି ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଏକତ୍ର କରିବାକୁ ମଧ୍ୟ ଉଜ୍ଜୟିନୀ ଶାସକମାନଙ୍କ ହାତରେ ଆଉ ସମୟ ନାହିଁ । ଦୁଷ୍ଟ ରାଜାଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ସୈନ୍ୟମାନେ ସଂଗଠିତ ହୋଇ ନଥିଲେ । କାହିଁକିନା ସେତେବେଳେ ସେ ରାଜା ତ ଖାଲି ଭୋଗବିଳାସରେ ବୁଡି ରହିଥିଲେ ।
ଏକ ବିଶାଳ ଖୋଲା ପ୍ରାଙ୍ଗଣରେ ସାର୍ବଜନୀନ ସଭା ଡକା ହେଲା । ଯୁବକମାନେ ସେଠାରେ ଦଳବଦ୍ଧ ହୋଇ କହିଲେ, “ଯେପରି ହେଉ ପଛେ ଆମେ ପ୍ରାଣମୂର୍ଚ୍ଛା ଉଦ୍ୟମ କରି ଉଜ୍ଜୟିନୀକୁ ରକ୍ଷା କରିବୁ ।” ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଜଣେ ବୀର ଯୁବକ ଭିଡ ଠେଲି ମଧ୍ୟସ୍ଥଳରେ ଆସି ପହଁଚିଲା । ତା’ର ନାମ ବିକ୍ରମ ଥିଲା । ସେ କହିଲା, “ଆପଣମାନେ ମାତ୍ର କୋଡିଏଟି ସାହସୀ ଯୋଦ୍ଧା ମୋ ହାତରେ ଦିଅନ୍ତୁ, ମୁଁ ଅବସ୍ଥା ସମ୍ଭାଳିବି । ରାଜା ମାର୍ତଣ୍ଡଙ୍କ ସୈନ୍ୟବଳ ବିଷୟରେ ମୁଁ ଅପରିଚିତ ନୁହେଁ । ତଥାପି ମଧ୍ୟ ଆମର ଯୁବକ ଶକ୍ତି ଚାହିଁଲେ ଉଜ୍ଜୟିନୀ ସୁରକ୍ଷିତ ରହି ପାରିବ ।”
ବିକ୍ରମର ଏଭଳି କଥା ଶୁଣି ସମସ୍ତେ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ ହେଲେ । ରାଜା ମାର୍ତଣ୍ଡଙ୍କର କୋଡିଏ ହଜାର ସୁଶିକ୍ଷିତ ସୈନ୍ୟଙ୍କ ସହିତ ବିକ୍ରମ ମାତ୍ର କୋଡିଏଟି ଯୋଦ୍ଧା ନେଇ ଯୁଦ୍ଧ କରିବ? ଏହା ତ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅସମ୍ଭବ । କେହି କେହି କହିଲେ, “ଏହା ବିକ୍ରମର ବୃଥା ଅଂହକାର । ରାଜା ମାର୍ତଣ୍ଡଙ୍କ ସେନା ସମ୍ମୁଖରେ ଆମକୁ ହାରି ଯିବାକୁ ହିଁ ହେବ ।”
କିନ୍ତୁ ବିକ୍ରମ ସମସ୍ତିଙ୍କୁ ବୁଝାଇବାକୁ ଯାଇ କହିଲା, “ସେମାନଙ୍କ ସୈନ୍ୟ ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ପାଇଁ କେବଳ ଗୋଟିଏ ମାତ୍ର ପଥ ରହିଛି । ତାହା ହେଉଛି ନର୍ମଦା ନଦୀର ପୋଲ । ଏହା ଏତେ ଅଣ ଓସାରିଆ ଯେ ତା’ ମଧ୍ୟ ଦେଇ ଏକାବେଳେ ବେଶି ସୈନ୍ୟ କେବେବି ଆସି ପାରିବେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ପୋଲର ସ୍ତମ୍ଭ ଗୁଡିକ ପଛରେ ଆମର ଦୁଇ ଚାରିଜଣ ସୈନ୍ୟ ରହିଲେ ସେମାନଙ୍କୁ ଅତି ସହଜରେ ପରାଜିତ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଫଳରେ ସେମାନେ ଆଉ ଆଗକୁ ଆସି ପାରିବେ ନାହିଁ । ତା’ପରେ ଦରକାର ପଡିଲେ ପୋଲକୁ ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯିବ । ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କ ସୈନ୍ୟଦଳ ଦେଖି ଆମର ଡରିବା ଆଦୌ ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ ।”
